بازی و سرگرمی در کلاس درس باعث می شود شاگردانتان مباحث را بهتر و عمیق تر یاد گیرند. دیدگاه های زیادی در این باره وجود دارد اما دکتر ویلیام گلسر(william glasser) مبدع تئوری انتخاب می گوید که وقتی ما بازی می کنیم بهتر یاد میگیریم. بنابراین برای داشتن کلاسی با نشاط و یادگیرنده لازم است که فعالیت ها و سرگرمی ها را در کلاس درس بگنجانیم. ما در این مقاله سعی داریم که چند مورد بازی جالب و جذاب را به شما معرفی کنیم. پس با ما همراه باشید.
باب سولو در بخش کلاس درس کیفی میگوید که شاخص اصلی هر کلاس مملو از انگیزه و یادگیری وجود بازی و تفریح در برنامه کلاس است.
مدرس انگیزهساز به طور ارادی در پی راههایی که بتواند لذت و نشاط و تفریح را لابلای طرح درس خود بگنجاند انجام هر کار دیگری غیر از تزریق نشاط و تفریح بیهوده خواهد بود گلسر نیز معتقد است: «ما هنگامی که هم یاد میگیریم و هم تفریح میکنیم اغلب انتظار میکشیم که بیشتر کار کنیم و ساعات بیشتری هم به آن کار بپردازیم کار بدون تفریح بیگاری است.»
بسیاری از استراتژیهایی که در بخشهای قبل مربوط به نیاز به بقا احساس تعلق و قدرت توضیح دادیم نوعی تفریح و لذت هم در بر دارد؛ فعالیتهای مانند تشکیل تیم و گروههای مطالعاتی یادگیری مشارکتی گزینه و انتخاب در انجام تکالیف و جلسه کلاس.
به بیان دیگر هرگاه فرد بتواند یکی از نیازهای اساسی خود را به خوبی ارضا کند حس لذت و خوشی به او دست میدهد که همین یک تفریح محسوب میشود.
بازی چهار گوشه کلاس
با استفاده از چند گروه از علایق عمومی شاگردان سه یا چهار گروه در سه یا چهار نقطه کلاس تعیین کنید و در هر نقطه آن دسته یا طبقه را بنویسید. از شاگردان بخواهید لیست علایق مختلف را مطالعه کنند و علایق خود را به یک دسته که بیشتر جذب شان می کند روی کاغذ یادداشت کنند.
- به شاگردان یک دقیقه وقت دهید به لیست موضوعات اضافه نگاه کنند و موارد مورد علاقه خود را روی کارت بنویسند.
- سپس وقتی اعلام کردید وقت تمام است باید به گروههای خود برود در هر گروه از اعضای گروه علت انتخاب یا دلیل علاقه خود به مقولهای که روی کارت نوشتهاند را با هم در میان میگذارند.
نکته
دقت کنید در اینجا هشت گروه را توضیح دادیم ولی شما با توجه به اندازه گروه کلاستان و تعداد شاگردان تان می توانید سه یا چهار مقوله ساختمان ( مثلا خودرو، رنگ و موسیقی) را انتخاب کنید و در چهار گوشه اتاق یا چهار نقطه متفاوت مکانی را برای هر طبقه تعیین کنید تا دانشآموزان هم علاقه در آنجا دور هم جمع شوند. سپس هر گروه یک سخنگو تعیین می کند و پس از ۱۰ دقیقه بحث و مشارکت گروهی گروه بزرگ میآید و سخنگو نتیجه گفتگوهای گروه خود را برای تمامی کلاس بازگو می کند.
بازی دیوار نوشته
مزیتی که این شیوه به شیوه های دیگر دارد این است که به شاگردان فرصت برخاستن و حرکت در فضای کلاس را می دهد. با کمک این فعالیت می توانید از شاگردان بخواهید برای مسائل راه حلهایی ارائه دهند در مورد موضوع که میدانند فهرستی تهیه کنند ، آموختههای خود در درسی خاص را مرور کنند، واژهها را با جملات خودشان به کار بگیرند یا اینکه ایده بدهند.
گام های این فعالیت به ترتیب زیر هستند.
- چندین موضوع مسئله و جمله را روی برگه های بزرگی بنویسید و آنها را در مکانهای مختلف آویزان کنید.
- شاگردان را به گروههای سه یا پنج نفری تقسیم کنید و هر یک از برگها را به عنوان تکلیف به یک گروه بدهید.
- به هر گروه زمان کافی بدهید تا کار خود را در جایی که قرار دارند کامل کنند.
- از شاگردان بخواهید پاسخ یا راه حل های خود را روی برگه ای که به دیوار است بنویسند.
- پس از پایان وقت به شاگردان علامت دهید تا با حالت چرخشی به سوی برگه دیگر حرکت کنند این کار تا زمانی که همه گروه ها به همه برگه ها پاسخ دهند ادامه پیدا می کند.
دانلود قالب بازی دیوار نوشته در کلاس
بازی حفظ بادکنک
- شاگردان را به گروههای ۴ تا ۶ نفره تقسیم کنید.
- به هر گروه یک بادکنک بدهید تا باد کند
- از هر گروه بخواهید دست هم را بگیرند و یک دایره تشکیل دهند
- هدف این بازی آن است که بادکنک را در هوا نگه دارد و با همکاری هم نگذارند به زمین بیفتد. برای در هوا نگه داشتنش باید به آن ضربه بزنند. دستورالعمل این است که فقط دستهایشان را نمیتواند از هم جدا کند ولی میتواند از هر عضو دیگری برای ضربه زدن به بادکنک استفاده کنند (سر، شانه، آرنج، زانو و. .)
- برای دشوار کردن تکلیف پس از چند دقیقه میتوان بادکنک دوم یا سوم را به درون هر گروه انداخت یا دستورالعمل را تغییر داد و گفت فقط با سر میتوانند بزنند
- پس از اتمام بازی از گروهها بخواهید به که بگویند چه عاملی باعث موفقیت آنها در حفظ بادکنک میشد؟
بازی روزنامه با موسیقی
برای این فعالیت به دستگاه پخش موسیقی یا موبایلهایی که بلندگوی قوی دارند نیاز دارید.
این فعالیت باعث میشود اعضای کلاس احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری با هم بکنند.
- حدود ۱۵ برگه روزنامه را روی زمین پهن کنید
- زمانی که موسیقی پخش میشود شاگردان در محوطه اطراف روزنامهها قدم میزنند قطع شد هر کس باید روی یک روزنامه بایستد. هدف این است که هرکس روی روزنامهای باشد ولی ضرورتی ندارد هر کسی اختصاص آن یک روزنامه برای خودش داشته باشد. افراد میتوانند چند نفره روی یک روزنامه باشند.
- با هر قطعه موسیقی یکی از روزنامهها را کم کنید تا جایی که تعداد روزنامهها به ۲ یا یک عدد برسد
- این بازی افراد را تشویق کنید به شیوههای فکر کنند که بشود تمام اعضای کلاس روی یک روزنامه قرار بگیرند و هیچ کس بیرون نماند
- بحث و گفتگوی کلاسی میتواند بر سر این موضوعات انجام گیرد که:
- چطور گاهی اوقات ما بیش از آنچه واقعاً نیاز داریم از منابع استفاده میکنیم
- چگونه میتوانیم با همکاری یکدیگر از منابع محدود استفاده بهینه ببریم
- این بازی درباره استفاده حداکثری از منابع طبیعی چه چیزی به ما میآموزد
- درباره مسائل اجتماعی مثل رفت و آمد با ماشین، ترافیک، استفاده از پارکینگ و ..
بازی گره خوردگی دستها
این بازی چالش زاست که خنده و شوخی فراوانی به گروه میآورد و همچنین ایده همکاری را در شاگردان گسترش میدهد.
- از شاگردان بخواهید در گروههای ۵۷ یا نه نفره (فرد) حلقه تشکیل دهند.
- از آنها بخواهید دست خود را دراز کنند و دست دو نفر دیگر را بگیرند. اما نمیتوان دو دست یک فرد را گرفت. باید هر فرد دستهای دو نفر دیگر را بگیرد و همچنین نمیتواند دست هر دو نفره کناری خود را گرفت. یک دست از نفر کناری و یک دست دیگر از فرد دیگری.
- در انتهای صف یک فرد باید دست راستش را بیرون بگذارد و یک نفر دیگر دست چپ خود را به این عامل باعث میشود دستها در هم گره بخورد و افراد در هم تنیده شود و هر کس دیگری را به سوی خود بکشد.
- حالا افراد بخواهید بدون رها کردن دستشان (به جز آن دو نفر) گره را باز کنند، بنابراین افراد در یک خط صاف قرار خواهند گرفت.
- سپس گروه بر سر این مفهوم با هم بحث کنند که چطور گاهی اوقات ما خود را در شرایط دشوار قرار میدهیم اما با صبر و شکیبایی همکاری و رهبری خوب میتوانیم هر چند هم که شرایط پیچیده باشد آن را حل کنیم.
بازی مخلوط کفشها (۱)
به محض شروع این بازی مفهوم و اهمیت همکاری و مشارکت به بهترین وجه خود را نشان میدهد.
- از افراد بخواهید در یک دایره قرار بگیرد
- هر فرد یک لنگه کفش خود را در میآورد و به وسط دایره میاندازد
- اعضای گروه دست هم را میگیرند
- هرکس باید بدون رها کردن دستش یک کفش را از زمین بردارد و صاحب آن را پیدا کند و به او برساند
- دستها در تمام این مدت باید از هم رها نشوند و اعضا دست هم را گرفته باشند
- وقتی همه کفشهای خود را پوشیدن میتوان موارد زیر را به بحث گذاشت
- آیا در کارگروه رهبری به وجود آمد؟ چطور گروه با هم هماهنگ شدند؟
- یا هر کس به طور انفرادی شروع به انجام وظیفه خود کرد
- برای دستیابی به یک هدف مشخص در برخی شرایط داشتن رهبر و مدیریت و دنبال کردن یک فرایند چه اندازه اهمیت دارد؟
بازی حرکت موجی
مشابه این را در استادیومهای ورزشی به نام موج مکزیکی انجام میدهند. این شکل از بازی ویژه کلاس و دورههای آموزشی، در عین آنکه تمرکز، دقت و پیروی از دستورالعملها را آموزش میدهد، بسیار خنده دار و مفرح است.
- دانش آموزان در یک دایره قرار میگیرند
- نفر اول در دایره (معمولا بهتر است اول خود مربی یا مدرس آنچه میخواهند انجام دهند را نشانشان دهد) با دست پا یا دیگر اعضای بدن حرکتی را انجام میدهند و در همان حالت میماند.
- نفر بعدی باید به سرعت حرکت او را تکرار کند و در همان حالت بماند و به همین ترتیب افراد به ترتیب حرکت بغل دستی را تکرار میکند و در همان حالت میمانند تا به نفر آخر گروه برسد.
- سپس نفر دوم حرکت دیگری اقدام میکند و در همان حالت میماند تا دیگران به ترتیب حرکت او را تقلید کنند.
- حرکت هر چه سریعتر انجام شود شکل گروه زیباتر و باعث نشاط بیشتری میشود.
- از افراد بخواهید حرکتهای تازه و خلاقانه با دست پا گردن و سر و باسن انجام دهند و حتی صداهای جالب و جذاب درآورند
- گاهی میتوان گفت هر کس با حرکت خود یک صدا نیز در آورد
بازی دایره بیرونی-دایره درونی
از این دایره میتوان به منظورهای مختلف و به شیوههای گوناگون استفاده کرد [به عنوان آشنا سازی اعضای گروه با هم یا تیم سازی نیز می توان استفاده کرد] متعاقبا سوالات بسیار عمومی و در عین حال جذاب مثل آنچه لیست آمده است.
- کمک به شاگردان برای مرور مفاهیم درس جلسات گذشته قبل از شروع درس جدید
- تمرین یا مشق گروهی برای یادگیری گسترده تر و همچنین مشاهده فهم و دانش های متفاوت یکدیگر. مثلاً یک واژه و معنای آن را به گروه دایره بیرون بدهید و از آن بخواهید معنای آن را از طرف رو بپرسم پس از اتمام زمان به سمت راست بچرخند و این مهم این واژه را با نفر بعدی در میان بگذارند. پس از چند بار پرسیدن گروه بیرون سوالات را به گروه درونی بدهند و حالا گروه بیرون باید فهم خود را از آن واژه -سوال بگوید.
- کشف و شناسایی دانش قبلی پیش از شروع تدریس مفهوم جدید. شاگردان با هم گفتگو کنند تا ببینند در این باره چه دانشی دارند.
- افزایش مهارت گوش دادن: از گروه درمانی بخواهید درباره موضوع خاصی (می توانید موضوع را به آنها بدهید یا از آنها بخواهید در هر مورد که دوست دارند، فوتبال، سریال شب قبل، اتفاقی که در جلسه پیش افتاده، داستانی که شنیده اند و…) با طرف روبرو صحبت کند. عضو دایره بیرونی بدون آنکه حرف بزند باید به او گوش دهد. سپس وقتی دو دقیقه تمام شد فرد گروه بیرونی باید خلاصه شنیده هایش از حرفهای نفر اول را برایش بازگو کند. فرد گروه درونی باید به فردی که حرفهایش را خلاصه کرده است گزارش بدهد که تا چه میزان گفته های او به دقت و به درستی شنیده و دریافت کرده است سپس نقش خود را عوض می کند و فرد دایره بیرون حرف میزند و فرد گروه درونی باید به او گوش دهد و سپس گفته هایش را خلاصه کند.
برای این تمرین از این سری سوالات هم می توانید استفاده نمائید.
دانلود سوالات بازی کلاسی دایره بیرونی-دایره درونی
بازی فکری در کلاس
بازی فکری نگاه کن و بگو
شاگردان را به گروههای ۵ تا ۶ نفره تقسیم کنید و تصویری را برای ۲۰ ثانیه به آنها نشان میدهیم. پس از بیست ثانیه تصویر را برمیداریم از آن میخواهم آنچه را که در تصویر دیده روی کاغذ یا تخته بنویسند این بازی را میتوان به صورت انفرادی یا گروهی انجام داد. هر گروه بیشتر و دقیقتر بنویسد برنده خواهد بود.
بازی فکری گزینه های متفاوت
بازی فکری دقت و حافظه
شاگردان را به دو یا چند گروه مساوی تقسیم میکنیم و ده کلمه با معنی ولی بدون ارتباط منطقی با هم را شمرده شمرده برایشان میخوانیم. در زمان خواندن نمیتوانند یادداشت برداری کنند یا جایی بنویسند. باید سعی کنند شیوه پیدا کنند که کلمات را با همکاری هم حفظ و یادآوری کنند. بعد از شنیدن کلمات همزمان با هم یک دقیقه وقت دارند کلمات را به یاد آورند و روی کاغذ یا تخته بنویسند. در این بازی تعداد کلمات یا ترتیب آنها هر دو میتواند معیار سنجش باشد. این بازی فرصت خوبی برای مدرس است که مفهوم همکاری تقسیم کار و کار گروهی را به شاگردان بیاموزد.
پس از پایان فاز اول مسابقه مدرس از گروههای مختلف میخواهد شیوه کار گروه خود را توضیح دهند. آنگاه میتوانند شیوههای برتر که در آن به جای تمرکز بر توان فرد اعضای گروه بر تقسیم کار و مشارکت و همکاری و رهبری اشاره کرد. مثلاً اعضای گروه به ترتیب بایستند و هر نفر دو کلمه را به یاد بسپارد. سپس هر کس دو کلمه خود را به یاد آورد و به ترتیب بنویسند.
بازی کلاسیِ گوش کن و بگو
تمام شاگردان در دایره بزرگ قرار میگیرند. مدرس کلمهای را بیان میکند. این کلمه میتواند نام، اسم شهر کشور، غذا، یا میوه باشد. مثلا اسم زری؛ شاگرد با حرف آخر کلمه که میشنود کلمه جدید میسازد، مسلم پس از شنیدن اسم زری نفر اول یلدا نفر دوم امیر نفر سوم رمضان و..
هرکس اشتباه کند از دایره حذف میشود بازی ادامه پیدا میکند تا نفر آخر که برنده اعلام میشود.
بازی فکری اگر و آنگاه
کلاس را به دو گروه «اگر» و «آنگاه»، تقسیم میکنیم. از یک گروه میخواهیم به تعداد اعضای گروه روی یک کاغذ جملههای شرطی اگر بنویسند.
ترجیحا هر نفر جمله خودش را بنویسد که همه اعضا فعال باشند. مثلا؛ اگر باران ببارد بیاید، اگر روز امتحان خواب بمانم و … گروه دوم جملههایی با جواب آنگاه مینویسند مثلاً آنگاه خواهم خوابید به مسافرت میرویم و. .
هر گروه ۵ دقیقه وقت دارد لیست خود را تکمیل کند. سپس به گروه بزرگ برگردد و نمایندگان هر گروه پای تخته بیایند و نوشتههای گروه خود را میخوانند. گروه اول یک جمله از اگر میخواهند و گروه دوم یک جمله از آن گاه که فکر میکنند و بهترین شکل با اگر هماهنگ است. ترکیب جملات کاملاً تصادفی جالب و بسیار خنده دار خواهد بود.
بازی فکری هشیار باش
ابزار لازم برای این بازی تنها به طول ۴۵ متر و یک توپ و یا چیزی مشابه آن است.
محوطه بازی: حداقل ۱۵ در ۱۰ متر
در کلاس دایرهای نسبتاً بزرگ به شعاع سه الی چهار متر رسم میکنیم. آنگاه بازیکنان طوری که فاصله آنها از یکدیگر مساوی باشد، هوشیارانه دایرهوار کنار هم قرار میگیرند. مربی توپ را بر سر طنابی که طول آن تقریباً مساوی با شعاع دایر است، وصل می کند و و سر دیگر طناب را در دست میگیرد و آن را به طور دورانی حرکت میدهد به گونهای که تو با فاصله کمی از سطح زمین روی محیط دایره زیر پای بازیکنان حرکت کند.
بازیکنان باید با دقت و هوشیاری کامل همزمان با رسیدن توپ به نزدیکی پای خود بپرند که توپ و طناب به پایشان اصابت نکند.
توپ به پای هرکس بخورد، میسوزد و از بازی کنار خواهد رفت. بازی به همین ترتیب ادامه پیدا میکند، تا آخرین فرد باقی مانده به عنوان بازیکن هوشیار مشخص شود در این بازی شعاع دایره و طول طناب به تعداد بازیکنان و ارتفاع توپ از سطح زمین به سن آنها بستگی دارد.
این بازی را میتوان به شکل دیگری نیز اجرا کرد. به این ترتیب که، به جای آنکه بازیکنان در دایره قرار بگیرند، تمام بازیکنان در ستون و با حفظ فاصله لازم است از فرد جلویی ردیف میشوند.
آنگاه توپ را مستقیم به سمت صف میغلتانیم. بازیکنان باید هوشیار باشند و از روی توپی که به زیر پایشان میآید بپرند تا توپ زیر پایشان عبور کند. برای ایجاد هیجان بهتر آن است که چند توپ داشته باشیم و با فاصلههای زمانی کوتاه توپها را رها کنیم. حضور دستیار در انتهای سبز ضروری تا توپهای عبور کرده را به اول صف برگرداند.
بازی فکری قرعه
مربی تعدادی کاغذ که روی آنها دستورالعملهایی نوشته شده است را در داخل پاکت میریزد و از شاگردان میخواهد هر نفر یک کاغذ بردارد. هر شاگردی باید دستوری را روی کاغذ بنویسد (انواع حرکات ورزشی اجرای سرود و شعر و غیره) و و در مقابل گروه اجرا کند هر چه دستورات خنده دار و پیچیدهتر باشند شور و نشاط بیشتری به گروه میبخشد.
بازی فکری رد کردن کلاه
مربی کلاهی را بر سر اولین نفرات جلوی کلاس قرار میدهد و میخواهد پس از شروع بازی کلاه را بر سر شخص کناری بگذارند و پس از گذشتن وقت مشخص (مثلاً ۲۰ ثانیه )کلاه بر سر هر بازیکنی که باشد امتیاز منفی میگیرد و جریمهاش این است که کار مشخصی را انتخاب خودش انجام دهد. مثلا شنا انجام دهد یا جوک بگویید یا حرکات ورزشی سریع انجام دهد. کسی که امتیاز منفی نگرفته باشد، برنده بازی محسوب میشود.
بازی فکری کامل کردن تصویر
شاگردان را در حالی که در کلاس بر جای خود مستقرند به دو گروه مساوی تقسیم میکنیم و از هرگروه چند نفر را به نمایندگی از آنها انتخاب میکنیم و به محوطه بازی کلاس دعوت میکنیم. این عمل باعث میشود تمامی شاگردان کلاس در جریان رقابت بازی قرار گیرند و در نتیجه شروع نشاط و بازی بیشتر شود. در تابلوی کلاس تصویری ناقص رسم می کنیم و افراد گروهها یکی پس از دیگری تکیه گچ در دست و با چشمهای بسته میبایست تصویر مزبور را کامل نمایند. مربی افرادی را که در هنگام کامل کردن تصویر چشمانشان را باز میکند با تذکرات ارشادی هدایت مینماید.
بازی فکری شکلاتخوری
یک شکلات را طوری با نخ میبندیم که در وسط قرار گیرد و در طرفین آن حدود دو متر نخ موجود باشد.
دو نفر از دانش آموزان توسط مربی به محوطه باز کلاس دعوت میشوند. آنها هر یک طرفه این مدادی را در دست دارد سعی میکنند با چرخش هرچه سریعتر مداد زودتر به شکلات برسند. شخصی که که سریعتر موفق به اجرای چنین کاری شود یک امتیاز میگیرد یا شکلات به او تعلق میگیرد. به جای مداد میتوان از دهان و لبها برای جمع کردن نحها استفاده نمود به شرط آنکه در دور بعدی از نرخ جدید استفاده شود.
بازی فکری نقاشی با چشمان بسته
مربی از دو نفر از شاگردان را به نمایندگی از دو گروه به جلوی کلاس دعوت می کند و چشم هایشان را می بندد. سپس از آنها می خواهد هر کدام نقاشی بخصوصی را در تابلو رسم کنند. گروهی که نمانیده اش نقاشی جالب تر و زیباتری بکشد. یک امتیاز کسب می کند.
بازی فکری پیروی از راهبر (کپی کت)
افراد، ادا و اطوار راهبر را تکرار میکنند.
- گروه در یک دایره بزرگ قرار میگیرد
- یک نفر گروه را ترک میکند و از اتاق بیرون میرود
- این فرد حدس زننده است
- یک نفر به عنوان رهبر انتخاب میشود. سپس حدس زننده وارد اتاق میشود و حرکتها را سامان میدهد.
- فریده حدسزننده در وسط دایره قرار میگیرد. در حالی که اعضای گروه به رهبر توجه دارند تا حرکت او را تقلید کنند و باید حدس بزن چه کسی رهبر است
- حرکت ها: دست زدن، بالا و پائین پریدن، لگد پرت کردن، موج مکزیکی، دست بر سر فرد گذاشتن یا رقص و حرکت موزون.
- حدس زننده میتواند سه حدس بزند.
- پس از سه حدس غلط، بازی تمام میشود و نفر دیگری حدس زننده میشود.
- اگر حدس درست بود؛ راهبر که شناسایی شده است از اتاق بیرون می رود و حدس زننده جدید می شود.
منابع: تئوری انتخاب در کلاس درس/ دائره المعارف بازی های خانوادگی
درسنامههای مدرسان
درسنامههای رایگان
محصولات آموزشی ویژه مدرسها
محصولات آموزشی ویژه مشاوران و کُوچها