یادگیری مشارکتی

یکی از مهمترین دغدغه‌های مدیران انگیزه دادن به کارکنان و برای هدف ما شاگردان است. شاگردان بی‌انگیزه یا عملکرد ضعیفی دارند و یا هیچ کاری انجام نمی‌دهند بسیار اندک می‌آموزند و معمولاً به شیوه غیرمسئولانه یا مختل کننده رفتار می‌کند در حالی که فعالیت‌های شاگردان با انگیزه از کیفیت بالایی برخوردار است خوب می‌آموزد و مسئولانه رفتار می‌کند برای انگیزه دادن به شاگردان به شیوه وجود دارد.

شیوه نخست تکیه بر انگیزش بیرونی دارد که بیشترین تاکید را بر محرک‌ها یا پاداش‌ها (تقویت مثبت) و پیامد رفتار یا تنبیه (تقویت منفی) دارد.
شیوه دیگر بر انگیزش درونی تکیه دارد که ریشه در نیازها و خواسته‌های درونی شاگردان دارد. در این مقاله می خواهیم با انواع یادگیری مشارکتی بر اساس نظریه انتخاب آشنا شویم.

نظریه‌ی انتخاب

ویلیام گلاسر نظریه انتخاب را ارائه داده است، این نظریه الگوی روان شناختی است که به شرح چگونگی و چرایی رفتار در انسان‌ها می‌پردازد.
براساس نظریه انتخاب، هدف از همه رفتارهای ما در طول زندگی بر آوردن یک یا چند نیاز درونی و اساسی است و از این رو یکی از اندیشه‌های اصلی نظریه انتخاب این است که همه رفتارها هدفمند هستند.

بقا

در بحث نیازهای اساسی معمولاً نیاز بدنی به بقا نخستین چیزی است که به ذهن می‌رسد. بقا شامل نیاز بدیهی به غذا، سرپناه، آسایش بدنی و امنیت است.
ما برای ارضای این نیازها میخوابیم لباس می‌پوشیم به دنبال سرپناه هستیم و کارهای اینچنینی انجام می‌دهیم.

با این حال از آنجایی که انسان توانایی به تصویر کشیدن آینده را دارد کوشش‌های ما فراتر از توجه به نیازهای آنی جسمانی است. پس‌انداز میکنیم، بیمه می‌خریم، در بورس سهام اوراق بانکی و خرید ملک سرمایه‌گذاری می‌کنیم.

ورزش می‌کنیم، رژیم می‌گیریم و به اندازه دور کمر خود توجه می‌کنیم. برنامه‌ریزی می‌کنیم تا دوره بازنشستگی همراه با آسایش و آرامشی داشته باشیم.

مثال برای روش تدریس مشارکتی

دعوت کلاس به سکوت: مدل نشانه و پاسخ

یکی از شیوه‌های آزمایش شده و قابل اعتماد برای ساکت کردن کلاس این است که دست خود را بالا ببرید و از شاگردان نیز بخواهید دست خود را بالا ببرند، در این صورت شاگردانی که به شما نگاه نمی‌کنند گروهی که دستان خود را بلند کردند را می‌بینند.

مدل صدای زنگ

صدای خوشایندی مانند زنگوله یا زنگ اخبار برای همه سنین کار آمده است. این شیوه زمانی که شاگردان در حال انجام فعالیت‌های گروهی هستند بیش از نشانه‌های دیداری تاثیرگذار است، زیرا معمولاً نیمی از شاگردان در کلاس پشت به مدرس دارند و نمی‌توانند نشانه‌های دیداری را ببینند. شاگردان را آموزش دهید ۵ ثانیه پس از شنیدن صدای زنگ گفتگوی خود را به پایان برساند و توجه‌شان را به شما معطوف کنند.

عشق و احساس تعلق

انسانها نیز مانند دیگر موجودات زنده مخلوقاتی اجتماعی هستند ما در خانواده زندگی می‌کنیم، فعالیت‌های گروهی داریم، سازمان‌های اجتماعی و مدنی تشکیل می‌دهیم، در گردهمایی‌های اجتماعی شرکت می‌کنیم و هزاران فعالیت دیگر انجام می‌دهیم که ما را در برقراری ارتباط و همکاری یاری می‌کنند.

تقریباً همه کوشش‌های انسان از اهمیت اجتماعی برخوردار هستند.
داشتن نیاز د به عشق و تعلق یکی از دلایل موفقیت انسان در زندگی اجتماعی‌ست. انسان‌های نخستین میل به بودن در گروه را با شکار‌های گروهی، گردهمایی، مراکز تربیت کودک و حمایت از گروه نشان داده‌اند.

جفت‌های همیار

پیش از این که شاگردان بتوانند با هم کار کنند باید با هم بودن و دوستی را بیاموزد. یکی از مشکلات یادگیری همیارانه این است که در طول دوره آموزشی شاگردان بخواهند همیشه با یک نفر هم گروهی شوند.
برای اجتناب از این مشکلات مسئله را برای کلاس توضیح دهید که در طول سال در گروه‌های دو و چند نفره کار خواهند کرد و اعضای این گروه‌ها یکی نخواهد بود گاهی با دوستان خودشان همگروهی خواهند بود و گاهی نیز با افرادی هم‌گروه می‌شود که خودشان انتخاب نمی‌کنند.

قدرت

قدرت نیازی است که اغلب به درستی فهمیده نمی‌شود.
برای بسیاری از افراد واژه قدرت معنای چیرگی داشتن اختیار یا کنترل دارد.
به همین دلیل بسیاری نمی‌خواهند بپذیرند نیاز آنان به قدرت ذاتی است. این واژه در نظریه انتخاب معنای وسیع‌تر و مثبت‌تری به خود می‌گیرد.

چیدن تکه‌های پازل

با کپی کردن تصاویری از اجزای یک شبکه یا بخش‌هایی از یک محتوا بر روی پوستر خودتان را برای این فعالیت آماده کنید.
تصاویر را به شکل‌های نامنظم قیچی کنید و آن‌ها را داخل پاکت نامه بگذارید به هر گروه پازل متفاوتی بدهید و بخواهید آن را سر هم کنند در مورد شبکه یا محتوا و اینکه چگونه تکه‌های مختلف با هم ارتباط دارند گفتگو کنند.

تابلوی دیدگاه هفته

داشتن یک ورق بزرگ با عنوان دیدگاه و نظرات (که البته بسیار متفاوت از صندوق انتقادات و پیشنهادات است) و معرفی آن به شاگردان می‌تواند به آن‌ها احساس توانمندی برای ارائه خود و دیدگاه‌ها و احساساتشان بدهد.
این تابلو به آن‌ها این احساس را می‌بخشد که حرف و نظرشان شنیده می‌شود. اگر دوست داشتند می‌توانند نام خود را پایین نظراتشان بنویسند و اگرنه، پیشنهاد، نظر و احساس خود را بی‌نام بیان کنند.
مدرس می‌تواند با پیشنهادات زیر آن‌ها را به مفهوم نظرات و دیدگاه‌ها و چگونگی استفاده از تابلو این ذرات آشنا کند:

• پیشنهادات خود را درباره قواعد و مقررات کلاس بنویسید
• نظر خود را درباره رخدادهای جهانی کشوری شهری بنویسید
• درباره محتوای کلاس و شیوه در درس‌دهی و درس پرسی، یاددهی-یادگیری اظهار نظر و دیدگاه خود را بیان کنید
• یک چیز درباره خودتان که دوست دارید دیگران بداند بنویسید. (احساس دلخوری، خوشحالی، خبر خوب، خبر بد و. .)

یک یادداشت کوتاه، مثلا《چه تجربه جالبی! 》 از سوی معلم در حاشیه هر پیام شاگردان نشان می‌دهد پیام‌شان دریافت و شنیده شده است.

آزادی

نیاز به آزادی توضیح زیادی نمی‌خواهد میلیون‌ها نفر در طول تاریخ به نام آزادی جان خود را از دست دادند.

تمرین‌هایی که آزادی برای، را به ما هدیه می‌دهند:

انتخاب جای نشستن

یکی از شیوه‌های یاری شاگردان به برآوردن نیاز آزادی برای این است که به آن‌ها اجازه دهید جای نشستن خود را انتخاب کنند. در مورد مسئولیتی که همراه با این آزادی خواهد بود با شاگردان گفتگو کنید.
مهم است بدانند که اگر آن را انتخاب آنان نشستن کنار دوستشان است از آن انتظار می‌رود به شما و بقیه کلاس احترام بگذارند و در طول درس درگیر گفتگوی دو نفره نشود همچنین باید روشن باشد که اگر با هم حرف بزنند شما اختیار تغییر جای آن‌ها را دارید.
جنسن به اهمیت داشتن تنوع و انتخاب برای شاگردان هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های یادگیری اشاره می‌کند:
نیاز یادگیرندگان جسمانی حرکتی ایستادن، حرکت، نشستن بر روی زمین و گاه گاهی نیز راه رفتن است.
برخی از شاگردان یادگیرندگان دیداری هستند که می‌خواهند در ردیف جلو یا در بهترین جای نزدیک تخته کلاس بشینند.

سرگرمی

متن کردن سرگرمی به عنوان آخرین نیاز به معنای کم اهمیت‌تر بودن آن نیست دنیا را بدون لذت بردن خنده و خوشحالی تصور کنید چنین وضعیتی بسیار اندوهناک به نظر می‌رسد معمولا افرادی که در چنین شرایطی هستند دوست دارند زندگی‌شان کوتاه شود.
نیاز به سرگرمی برای ما مدرسان اهمیت بسزایی دارد. گلسردرباره سرگرمی برای یادگیری می‌گوید “سرگرمی پاداش موروثی برای یادگیری است.
ما از تبار انسانهایی هستیم که بیشتر یا بهتر از دیگران آموختند. یادگیری به انسانها برتری برای بقا می‌دهد و نیاز به سرگرمی در ژنهای ما نهفته است.
وقتی بازی می‌کنیم چیزهایی می‌آموزیم.

به کودکان کم سن در بازی‌هایشان فکر کنید کودکان در بازی‌ها همکاری گفتگو کردند و سازگاری با دیگران را می‌آموزند، آنان با بازی سر از کار جهان در می‌آورد،

زمین خوردن چه مزه‌ای دارد؟

وقتی شاخه درختی را در زمین می‌اندازیم؟

جاذبه چگونه عمل می‌کند؟

با یک تکه چوب زمین را بکنیم تا ببینیم کرم‌ها کجا زندگی میکند؟

این ضرب المثل قدیمی که کارِ کودک بازی کردن است حقیقت دارد.

اما بازی کردن تنها مخصوص کودکان نیست آدم بزرگ‌ها نیز بازی می‌کنند خلاقیتی که در بازی فکر کنید به این فکر کنید که چگونه بازی کردن استرس را کاهش می‌دهد. آخرین باری که حسابی و بدون کنترل خندیده‌ای چه وقتی بوده است؟

در آن لحظه احساس شما فوق‌العاده نبود؟

پس از آن احساس آرامش و راحتی نداشتید؟

بازی در یادگیری و سلامت جسمی و عاطفی ما نقش مهمی ایفا می‌کند و همچنین می‌تواند به این افراد ارتباط ایجاد کند سازگاری با یکدیگر نیازمند تلاش زیادی است بهترین شیوه برای آغاز داشتن چیزی سرگرم کننده است که با هم بیاموزید.

حفظ بادکنک

1. شاگردان را به گروه‌های ۴ تا ۶ نفره تقسیم کنید.
2. به هر گروه یک بادکنک بدهید تا باد کند
3. از هر گروه بخواهید دست هم را بگیرند و یک دایره تشکیل دهند
4. هدف این بازی آن است که بادکنک را در هوا نگه دارد و با همکاری هم نگذارند به زمین بیفتد. برای در هوا نگه داشتنش باید به آن ضربه بزنند. دستورالعمل این است که فقط دست‌هایشان را نمی‌تواند از هم جدا کند ولی می‌تواند از هر عضو دیگری برای ضربه زدن به بادکنک استفاده کنند (سر، شانه، آرنج، زانو و. .)
5.  برای دشوار کردن تکلیف پس از چند دقیقه می‌توان بادکنک دوم یا سوم را به درون هر گروه انداخت یا دستورالعمل را تغییر داد و گفت فقط با سر می‌توانند بزنند.
6.  پس از اتمام بازی از گروه‌ها بخواهید به که بگویند چه عاملی باعث موفقیت آن‌ها در حفظ بادکنک می‌شد؟ ممکن است شاگردان به موضوع انعطاف‌پذیری و حرکت هماهنگ هم اشاره کنند یا به اینکه چطور افراد یک هدف مشخص (ضربه با بادکنک با هدف در هوا نگه داشتن آن) را به شیوه‌های مختلف انجام می‌دهند.

منابع: تئوری انتخاب در کلاس درس، جاناتان سی اروین | مدرسه کیفی، نشر سایه سخن