کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی شیوه‌های تعاملی برای آموختن هستند. درحالی که سخنرانی شیوه‌ای یک طرفه برای آموختن است که در آن فقط استاد دربارهی موضوعی خاص صحبت می‌کند و اطلاعات در اختیار شنوندگان قرار میدهد.
در کارگاه‌ها و سمینارها تعداد کمتری از افراد شرکت می‌کنند و معمولاً نحوه‌ی اداره‌ی آنها به شکل غیررسمی و دوستانه است. در کارگاه‌ها رهبری توسط دیگران انتخاب میشود وظایف هر شخصی را مشخص می‌کند و افراد معمولا به گروههایی کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و هر گروه روی موضوعی خاص متمرکز میشود.
سپس گروههای کوچک گزارشی از کارهایی که انجام داده اند، آنچه یادگرفته‌اند و آنچه درباره‌اش بحث و تبادل نظر کرده‌اند به گروههای دیگر ارائه می‌دهند. در این بخش به جزئیات کارهای گروهی می‌پردازیم و به شما نشان می‌دهیم چگونه از این کارها نهایت استفاده را ببرید.
اگر نیاز دارید در دوره به اطلاعات زیادی دسترسی یابید، شیوه آموزش به شکل کارگاه برایتان سودمند خواهد بود. در کارگاههای آموزشی می‌توانید تعداد افراد چند گروه تقسیم کنید به گروه وظیفه‌ی خاصی برای تحقیق بدهید (معمولا گروههای چهار تا نفره به بهترین شکل می‌توانند کار انجام بدهند. سپس در زمانی مشخص هر گروه نتایج تلاش مطرح می‌کند بقیه‌ی گروه نظراتشان این اعلام می‌کنند. معمولا این اتفاق پس از ارائه گزارش رخ البته ممکن دیگر گروه تقاضای ارائه این رابطه داشته باشند.
ساختار کلی کارگاه های آموزشی
| وظیفه | فعالیت | نتیجه |
| مقدمه(عناوین، هدف‌ها، زمان مربوط به هر فعالیت، شکل گروه‌بندی) | رهبر گروه اطلاعات مهم را روی کاغذ می آورد و آن را در اختیار اعضای گروه ققرار می دهد. | دانشجویان از شیوه‌ها، هدف ها و زمان موجود آگاهی می یابند. |
| گروه های کوچک شکل می گیرد | گروه ها بر اساس وظایف مختلف سازمان دهی می شوند و اعضای آن ها ممکن است تغییر کند | اعضای گروه یکدیگر را شناسایی می کنند و در جای مناسب خود قرار می گیرند |
| وظایف و دتورالعمل ها توسط رهبر در میان اعضای گروه تقسیم می شود | هر گروه از وظایفش آگاهی یافته | اعضای گروه درباره وظایف شان باهم مشورت می کنند |
| روش نشان دادن بازخورد مشخص می شود | برای مثال ممکن است بازخوردها بصورت کتبی ارائه شوند و خیلی در این مورد صحبت نشود | رهبر گروه درباره این اطلاعات تصمیم می گیرد و آن ها را به آگاهی اعضای گروه می رساند |
| بحث و تبادل نظر و شنیدن تمامی اعضای آن | سازمان دهی گروه به گونه ای که تمامی اعضای گروه در فعالیت ها شرکت کنند
منشی گروه یافته های گروه را عنوان می کند |
منشی گروه نظرات، باورها، یافته ها، سوالات و مشکلات را عنوان می کند. یافته های گروه های کوچک برای کل گروه عنوان می شود |
| منشی گروه نظرات را خلاصه می کند | منشی گروه در طول جلسات بازخوردهای کل گروه را روی کاغذ می آورد | موارد شبیه به هم مشخص می شود. ممکن است به نتایج غیر منتظره برسیم و سوالات جدیدی شکل گرفته شود |
رهبر کارگاه باید در این مورد برنامه ریزی کند. هنگامی که برنامه ریزی به درستی انجام شـود. سازمان دهی گروه کار سختی نخواهد بود. نتایج این برنامه ریزی درست و سازمان دهی به مراتب بیش از چیزی است که می توانید به تنهایی به آن دسترسی پیدا کنید.
می توانید از کاربرگ زیر برای برنامه ریزی درست کارگاه های آموزشی خود استفاده کنید
طرح درس برگزاری کارگاه آموزشی
سازمان دهی کارگاههای آموزشی
سازمان دهی کارگاههای آموزشی مانند مراقبت از گربه هاست. همه ی ما می دانیم که گربه ها چقدر نافرمانند و نگهداری از آنها سخت است. به همین دلیل برگزاری کارگاه‌ها به ساختاری روشن و انرژی زیاد نیاز دارد. سازماندهی کارگاههای آموزشی موارد مثبتی را نیز داراست.
- نکته ی مثبتی در سوابقتان به حساب می آید.
- در پرورش مهارت‌های مدیریتی از جمله مدیریت زمان تأثیری مثبت دارد.
- باعث می شود موضوعات مختلف را بهتر فرا بگیرید و در عین حال از فرایند یادگیری نیز لذت ببرید.
نکات مهم در سازماندهی کارگاه های آموزشی
- روزها و زمان‌هایی را به این کار اختصاص دهید که برای همه مناسب است: گاهی حدود ساعت پنج و شش بعدازظهر می تواند برای همه مناسب باشـد. این زمان در روز معمولا زمانی مرده است که استفاده ی خاصی از آن نمی شود.
- بهتر است اعضای گروه های کوچک به صورت چرخشـی عوض شـوند: به این شکل هر جلسه ی کارگاه برای هر دانش آموز به همراه افرادی جدید تجربه ای کاملا تازه خواهد بود..
- درباره ی کارهایی که می خواهید به شکل گروهی انجام دهیـد و هدف‌هایی که در ذهن دارید، به شکل گروهی برنامه ریزی کنید: بهترین حالت این است که این برنامه ریزیها را از چند هفته قبل انجام دهید. برنامه ریزی گروهی همکاری را در میان اعضای گروه تشویق می کند و مسئولیت کارها را به شکل مساوی تقسیم خواهد کرد. برنامه ریزی گروهی از موارد منفی که ممکن است رخ بدهند جلوگیری می کند.
- اطمینان یابید که هدف های تعیین شده در محدوده ی زمانی مشخص شده قابل دسترسی هستند: ممکن است لازم باشد کارگاه‌ها را به دو یا چند جلسه تقسیم کنید و در هر روی موضوع و هدفی مشخص و روشن تمرکز کنید.
- به شکل گروهی در زمان مشخص شـده کاری را که لازم است، تکمیل کنید و به پایان برسانید: زمان بندی یعنی دفت به همه چیز به شکل گروهی و رسیدن به هدف‌های از پیش تعیین در مشخص شده. در این میان بازخورد اعضای گروه نباید نادیده گرفته شود. دقت به بازخورد اعضای گروه باعث همکاری میان آنها می شود. اگر عضوی نکته جالب برای عنوان کردن دارد همگی حرفهای او بادقت گوش بدهید.
- اعضای گروه تشویق کنید مطالب مهم یادداشت کنند: به این شکل آنها می توانند یادداشتهای همدیگر استفاده کنند مطالبی را که احتمالاً هر یک از داده اند یادداشت های دیگران بگیرند.
ارتباطات زندهی اینترنتی هرگز نمی تواند جای ملاقاتهای حضوری بگیرد. به همین کارگاه هایی که به صورت اینترنتی برگزار می شود در مقایسه جلسات کارگاهی حضوری اثرگذار نخواهد بود.
کارگاه های آموزشی آزادانه ترین شیوه یادگیری اند، چرا که در تمامی شرکت کنندگان فرصتی یکسان برای مشارکتی فعال ارزشمند دارند. در کارگاه های آموزشی هر شرکت کننده مسئول آموزش خویش است و همچنین در قبال آموزش گروه مسئولیتی به عهده دارد. این مسئولیت شامل یاد گرفتن از دیگران و آموزش دادن به آن هاست. کارگاه شیوه‌ای عملی و کاربردی برای آموزش هستند. جنبه ی کاربردی و عملی کارگاه به این معناست که یادگیری و آموختن در آنها روشن و قابل اندازه گیری است شکت کنندگان در آن با اعتماد به نفس به آن به هدفی که می خواهند، میرسند.
درگیر کردن شرکت کنندگان کارگاه آموزشی
اینکه تا چه انداره می توانید شرکت کنندگان را درگیر سخنرانی تان کنید تا اندازه ای به نوع کارگاه آموزشی و زمانی که در اختیار دارید- از ۱۰ دقیقه تا ۵۰ دقیقه – مربوط میشود.
درگیر کردن شنوندگان به هر صورت به سودتان است. فهرست زیر راه هایی را برای شرکت دادن شنوندگان در بحث به شما معرفی می کند:
- هنگام شروع سخنرانی سؤالی بپرسید: سؤالی را برای آنها یادداشت کنید تا همگی بتوانند آن را ببینند و از آنها بخواهید پاسخهایشان را یادداشـت کنند. حتی می توانید موضوع سخنرانی تان را به شکل سـؤال مطرح کنید. اگر پاسخ به سؤال تان «بله» یا «نه» است، خیلی ساده می توانید تعداد موافقان و مخالفان را بشناسید. اگر پاسخ به سؤال تان تشریحی است، از چند نفر بخواهید به آن پاسخ بدهند و به همه اعلام کنید این سؤال را در پایان سخنرانی دوباره خواهید پرسید تا متوجه شوید نظرات تا چه اندازه عوض شده است.
- به شرکت کنندگان عکس و تصویر نشان بدهید: از آنها سؤال کنید که فکر می کنند این عکس ها چه زمانی و کجا گرفته شـده است، در آنها چه اتفاقی در حال رخ دادن است و چرا
- به شرکت کنندگان موارد و اشیایی قابل لمس ارائه کنید: از آنها بخواهید این اشیا را دست به دست بگردانند و آن را لمس کنند و توضیح بدهند این اشیا چیست برای مثال فسیل دایناسورها در نگاه اول قابل شناسایی نیست. می توانید از آنها بخواهیـد وزن چیزی را که در دست دارند حدس بزنند و حدس های آنها را با هم مقایسه کنید.
- صداهایی از پیش ضبط شده را پخش کنید: از شرکت کنندگان بخواهید حدس بزنند اینها چه صداهایی است و هر صدایی چه معنایی برای آنها دارد.
- نمادهایی خاص را به آنها نشان بدهید: نمادهایی را که به موضوع بحث مربوط است به آنها نشان بدهید و دربارهی واکنش و نظر آنها صحبت کنید.
- می توانید از بوهای مختلف برای اثرگذاری بیشتر استفاده کنید: هر بویی می تواند تجسمی خاص در ذهن شنوندگان ایجاد کند، از این تصاویر تجسمی به بهترین شکل بهره ببرید.
نکات مهم برگزاری کارگاه و دوره آموزشی
۱- انتخاب موضوع. موضوع رویداد می تواند تا حد زیادی موفقیت یا شکست شما را در برگزاری یک کارگاه آموزشی با استقبال بالا رقم بزند. دو نکته را در نظر بگیرید؛ نکته اول نقطه مطلوب را انتخاب کنید، بدین معنی که سعی کنید موضوعی را انتخاب کنید که هم توانایی و دانش شما را پوشش دهد و هم مورد نیاز مخاطب باشید.
نکته دوم اینکه سعی کنید موضوع‌تان خیلی تخصصی نباشد، موضوعات تخصصی عمدتا مخاطب های کمتری دارند، و همچنین دسترسی به آنها یک مقدار سخت تر نیز است.
نمونه طرح درس در برگزاری کارگاه آموزشی
- سرفصل. شامل مباحثی است که می خواهید در طی آموزشتان بیان کنید. لازم است تا مسیر آموزش به صورت گام به گام سرفصل ها را مشخص کنید. افراد قبل از تهیه دوره آموزشی، ابتدا سرفصل ها را بررسی می کنند و تصمیم می گیرند که این دوره مباحثی که مد نظرشان است را پوشش داده یا خیر. ارائه سرفصل به صورت کلی تصمیم گیری را برای فراگیران جهت انتخاب دوره سخت خواهد کرد.
مثلا سرفصلی به صورت کلی زیر را در نظر می‌گیریم.
- فصل یکم: مقدمه، اهداف، مباحث پایه‌ای (۱ ساعت)
- فصل دوم: بیان جزئیات (۲ ساعت)
- فصل سوم: جمع‌بندی (۳۰ دقیقه)
- فصل چهارم: مثال (۲ ساعت)
ارائه سرفصل به این شکل (با عبارات گنگ و نامرتبط با یک موضوع خاص)، برای هر عنوان آموزشی قابل ارائه است. چنین سرفصلی، اطلاعات دقیق و مناسبی را برای ادامه مسیر در اختیار نمی‌گذارد. لازم است سرفصل‌ها با جزئیات و همین‌طور با جزئیات زمانی ارائه شود.
چند نکته دیگر که می توانید در سرفصل ها مشخص کنید
- مشخص کردن زیرفصل‌ها
- ارائه تمرین و مثال در انتهای هر فصل
- ارائه سرفصل بر اساس مرجعی معتبر
- توضیحات رویداد. در این قسمت توضحیاتی در مورد دوره آموزشی، اینکه این دوره چیست و چه کاربردی دارد ارائه می شود. تا فراگیران با کسب اطلاع لازم کارگاه آموزشی را خریداری کنند.
هرم هاض : مثلث «هدف»، «ارزش یادگیری» و «ضرورت» که به اختصار هاض نامیده میشود، سه ضلع معرفی آموزش‌های آکادمی زندگی شخنود را، بعد از ارائه مقدمه تشکیل می دهند. برای این سه بخش نیازی به ارائه سه پاراگراف مجزا نمی باشد و می توان آن را در قالب دو پاراگراف ۱۰۰ کلمه‌ای ( مجموعا ۲۰۰ کلمه) ارائه نمود.
فرض کنید که درس شما یکی از دروس دانشگاهی است و یا آموزش یک نرم افزار کاربردی است. لطفا توضیح دهید یادگیری این درس چرا اهمیت دارد؟ و این درس در مورد چه مبحثی ارائه می شود. اگر درس دانشگاهی است، چرا باید علاوه بر آموزش در دانشگاه، این دوره را نیز طی کرد و اگر نرم افزار کاربردی است، چرا باید این نرم افزار را یاد گرفت و یادگیری این نرم افزار چه مزیت‌هایی دارد.
- هدف: در این بخش به صورت خلاصه، هدف از این دوره بیان خواهد شد. اینکه در این دوره چه چیزی می خواهیم آموزش دهیم(می تواند به سادگی یک یا دو جمله باشد). هدف به مخاطب می گوید که در انتهای این آموزش کجا خواهد بود. این مهم باعث می شود مخاطب آگاهانه، قبل از شروع مسیر، تصمیم بگیرد که این قله ارزش طی کردن مسیر را دارد یا نه!.
- ارزش یادگیری: در این قسمت باید دقیقا مشخص شود که یادگیری این دوره چه ارزشی دارد. چطور می توانیم تاثیر آنرا در زندگی روزمره مان ببنیم؟ در زندگی شخصی و شغلی ما چه کابردی عملی و عینی دارد؟ مثلا اساسا چرا دانستن « بازاریابی محتوایی» مهم است؟
در این زمینه می توان به برخی از آمارهای علمی نیز اشاره کرد.
مثال: «مطابق با آمار کام اسکور(Come Score) ، در سال ۲۰۱۲، درصدِ نفوذ گوشی‌های هوشمند در آمریکا و اروپا، از مرز ۲۰درصد عبور کرد. این بدین معناست که اکثریت ما در تمام اوقات، ابزار گردآوری محتوا داریم». با این آما می توانید میزان بااهمیت بودن یک دوره آموزشی «بازاریابی محتوایی» را بیان کنید.
- ضرورت: این مورد هم راستا با ارزش یادگیری است و عملا به موضوع قبل، پارامتر اهمیت زمان را نیز اضافه می کند.
مثال: هر روز که میگذرد مشتریان در مقابل تبلیغات مقاوم‌تر می‌شوند. بنابراین شیوه‌های قدیم تبلیغ و فشار دیگر جوابگوی نیاز کارآفرینان نیست. با بازارایی محتوایی می توانیم کنترل موثر کسب و کارمان را به دست بگیریم و در هیاهوی رقبا صدای خود را در قلب و ذهن مخاطب طنین‌انداز کنیم.
ضرورت پس از شاره به ارزش یادگیری، باید نشان دهد که چرا از میان چندین موضوع مهم برای آموختن، این موضوع، ضرورت یادگیری بیشتر دارد.
- طرح درس: شما به عنوان مدرس مسیری را که می خواهید در طول آموزشتان طی کنید را می‌بایست برای خود مشخص کنید، اینکه چه مباحثی را می خواهید ارائه دهید، به چه روشی می خواهید آموزش دهید، زمان استراحت چقدر است و چه زمانی شروع می شود. و یا چه فعالیت های مشارکتی و بازی را برای کلاس خود طراحی کرده اید. می توانید از جدول زیر هم کمک بگیرید.
- طرح درس: شما می بایست مسیری را که می خواهید در طول آموزش تان طی کنید را برای خود مشخص کنید، اینکه به چه روشی می خواهید آموزش دهید، از چه ابزارهایی می خواهید استفاده کنید، زمان استراحت کِی شروع . چقدر طول می کشد، آیا برای کلاس خود بازی یا فعایلت مشارکتی طراحی کرده اید. همچنین می توانید از جدول زیر هم استفاه کنید.
- مکان برگزاری. در اینجا نکته مهمی را که می بایست در نظر داشته باشید این است که تا می توانید فضاهای باکیفیت را در نظر بگیرید، سالن ها و کلاس هایی که صندلی های راحت دارد، نور کافی، سرویس بهداشتی مناسب و در دسترس، سیستم سرمایش و گرمایش خوب، دسترسی آسان شرکت کنندگان به محل، فضای کافی و مناسب جهت پذیرایی. هرچقدر بیشتر این موارد را دعایت گنید، کارگاه باکیفیت تری برگزار خواهید کرد.
- تهیه مستندات. یک کارگاه آموزشی می تواند شامل جزوه، کتاب، کاربرگ، قالب، پاورپوینت و یا هرآنچه که مدرس قرار است برای یادگیری بهتر شرکت کنندگان در اختیار آنها قرار دهد می باشد. حتما این موارد بسیار مهم را قبل از شروع کارگاه تان آماده کنید.
- ارتباط با فراگیران. رابطه معلم و شاگرد رابطه با ارزش و مقدسی است. یک مدرس حرفه ای برای ارتباط عمیق با شاگردانش وقت می گذارد. هدفش فقط سخنرانی نیست، بلکه سعی می کند با ارتباط بهتر با شاگردان به یادگیری بهتر آن ها کمک کند. شما برای ارتباط با شاگردانتان از چه برنامه های خلاقانه ای استفاده می کنید.
- پاسخ دهی مناسب به سوالات. برای پاسخ دهی به سوالات می بایست برنامه داشته باشیم و آن را به شاگردان مان اعلام کنیم. قرار است چه زمانی و به چه شکل به سوالات شان پاسخ دهیم؟ ابتدای کلاس، انتهای آن یا در حین آموزش.
۱۰٫فرم ارزیابی دوره. ارزیابی به ما کمک می کند نقاط قوت و نقاطی که می ابیست آنرا اصلا کنیم بشناسی. و در نتیجه بطور پیوسته کارمان را ارتقاء دهیم. برای این منظور می توانیم فرمی را آماده کنیم و در پایان هر رزو یا انتخای دوره در اختیار شرکت کنندگان قرار دهیم. این فرم می تواند شامل چنین سوالاتی نیز باشد:
- در کارگاه امروز چه جیزی را سودمند/جالب یافتید؟
- یکی از کارهایی که امروز انجام دادیم و خوشم آمد این بود که:
- چیزی که فردا دوست دارم بیشتر روی آن کار کنم:
- مدرس/مدرسان دوره چگونه می توانند برای یادگیری بهتر شما را یاری نمایند؟
- پیشنهاد شما برای بهتر شدن دوره های بعدی چیست؟
از شرکت کنندگان بخواهید در طول سمینار پاسخ سؤال‌هایتان را حدس بزنند: برای مثال «چه کشوری بهترین منابع نفتی و گازی در دنیا را دارد؟»
برای نشان دادن زبـان بـدن از شرکت کنندگان کمک بخواهید: می توانید از شرکت کنندگان بخواهید نقش های مختلف را برای شما و دیگر اعضای گروه بازی کنند. اگر چنین کاری را انجام می دهید مطمئن شوید که به مرزها و شخصیت افراد احترام می گذارید.
هدف از تمام فعالیت های معرفی شده در این فهرست جلب توجه شرکت کنندگان به شکلی جذاب و اثرگذار است. به این صورت شرکت کنندگان را هم در روند یادگیری و آموزش با خود همراه خواهید کرد.
هشدار: استفاده ی کافی از این ابزار در سمینار ها اهمیت دارد. از فریب دادن شرکت کنندگان و ادا در اوردن دوری کنید، دلیل استفاده از ابرازهایی که در این فهرست به شما معرفی شده این است که کاری بکنید تا در دهن شنوندگان باقی بمانید و آنها به سادگی مطالب آموزش داده شده توسط شما را فراموش نکنند.
چیدمان شرکت کنندگان کارگاه آموزشی
چیدمان صندلی ها را مطابق خواست خود تغییر دهید اگر اتاق محل برگزاری حالتی مربعی شکل دارد، می توانید در کنار یکی از اضلاع این مربع قرار بگیرید. البته انتخاب این ضلع به محل قرار گرفتن در ورودی و پنجره ها نیز بستگی دارد. قرار گرفتن در کنار ضلع بزرگتر به شما این فرصت را می دهد که فاصله ی میان خود و شرکت کنندگان را به حداقل ممکن برسانید.
کارگاه های آموزشی تقریباً رسمی با بیش از بیست شرکت کننده معمولاً به گونه ای سازمان دهی می شود که شرکت کنندگان در دو یا سه ردیف قرار می گیرند. بهتر است این ردیف ها به شکل منحنی باشند تا افرادی که در انتهای این ردیفها قرار دارند هم بتوانند به خوبی شما را ببینند. گاهی شرکت کنندگان در سمینارها به صورت حلقه ای دور سخنران قرار می گیرند. در این حالت احساس میشود که همه ی شرکت کنندگان یکسان‌اند و تفاوتی میان آنها وجود ندارند. در این مواقع استفاده از ابزارهایی مثل تخته سفید و ویدئو پروژکتور امکان پذیر نخواهدبود.
احتمالا بهترین شکل چیدمان شرکت کنندگان در سمینارها شکل نعل اسبی است. نکته ی مهم دراین حالت چیدمان فاصله ی میان صندلی هاست. بدیهی است که در این شکل سخنران درست مقابل این نعل اسب قرار می گیرد به گونه ای که فضای کافی برای ایستادن و حرکت کردن داشته باشد. گاهی لازم است سخنران وارد این منحنی نعل اسبی شود تا بتواند با شرکت کنندگان تماس مستقیم داشته باشد. حالت نعل اسبی به تمامی شرکت کنندگان فرصت و فضای یکسان استفاده از سخنرانی را می دهد.
برقرار کردن تماس چشمی و حرکت آزاد در فضای این نعل اسب به شما کمک می کند اختیار همه چیز را در دست داشته باشید. در این حالت اگر افرادی مزاحم در میان شرکت کنندگان وجود داشته باشند حتی می توانید میان آنها بروید.
پاسخ دادن به سوالات شرکت کنندگان کارگاه آموزشی
معمولاً برگزارکننده‌ی سمینار پیش از شروع سخنرانی‌تان شما را به شرکت کنندگان معرفی می‌کند و از پیش به شما اطلاع میدهد که چقدر زمان در اختیار دارید. باید سخنرانی‌تان را طوری برنامه ریزی کنید که زمان کافی برای پرسش و پاسخ در پایان سمینار وجود داشته باشد. مطرح شدن پرسش‌ها در پایان سخنرانی‌تان نشان میدهد که شرکت کنندگان بادقت به مطالب طرح شده توسط شما گوش داده اند. اگر در زمان معین شده برای پرسش و پاسخ، سؤالی مطرح نشود نشان دهنده‌ی این نکته است که توانسته‌اید شرکت کنندگان را در طول سخنرانی‌تان به خواب فرو برید که البته نشانه‌ی خوبی نیست!
می‌توانید از منشی‌های جلسه بخواهید با پرسیدن سؤالی، بخش مربوط به پرسش و پاسخ را شروع کنند. البته اگر به جز آنها فرد دیگری از شرکت کنندگان سؤالی مطرح نکند نیز وضع خیلی جالب نخواهد بود.
گاهی سؤال‌های شرکت کنندگان نشان دهنده‌ی سوء تفاهم آنها دربارهی مطلبی است که توسط شما عنوان شده است. در این حالت پاسخ دادن به چنین سؤال‌هایی کار ساده‌ای خواهد بود. اگر سؤالی که مطرح میشود این چنین نباشد، گاهی لازم است برای پاسخ دادن به آن کمی فکر کنید. در این حالت می‌توانید پاسختان را با عبارتی مانند آنچه زیر در زیر می‌آید شروع کنید: «به نکته‌ی جالبی اشاره کردید، از شما تشکر می‌کنم.»
اگر به درستی سؤال را متوجه نشده اید، این فرصت را دارید که از سؤال کننده بخواهید کمی بیشتر دربارهی سؤالش توضیح بدهد. در چنین مواقعی می‌توانید بگویید: «دربارهی آنچه گفتید کمی شک دارم، نظر شما چیست؟»
یا حتی می‌توانید از تمام شرکت کنندگان در سمینار بخواهید به سؤال طرح شده پاسخ بدهند. . البته اگر پاسخ به سؤالی را نمی‌دانید صادقانه آن را اعتراف کنید. در چنین شرایطی پاسخهای زیر می‌تواند مناسب باشد:
- «فکر می‌کنم این نکته خارج از محدوده‌ی موضوعی است که درباره‌اش صحبت می‌کنیم، اما در هر حال می‌تواند نکته‌ی جالبی باشد.»
- «پاسخ به این سؤال را نمی‌دانم، اما سعی می‌کنم درباره‌اش مطالعه کنم و بعدا در این مورد با شما صحبت خواهم کرد.»
- «پاسخ به این سؤال را نمی‌دانم. آیا کسی در میان شرکت کنندگان می‌تواند به این سؤال پاسخ بدهد؟»
نکته مهم در کارگاههای آموزشی این است که میان سخنران و شرکت کنندگان فاصله‌ی زیادی وجود ندارد- چه از نظر فیزیکی و گاهی از نظر سلسله مراتب دانشگاهی – بنابراین انتظار می‌رود نوعی حس همکاری در سمینارها دیده شود. در هر حال توصیه‌ی من این است که صادق باشید، در انتظارحمایت شرکت کنندگان باشید و بدانید که به احتمال زیاد آنها شما را حمایت خواهند کرد. هنگامی که در کارگاه آموزشی در میان شرکت کنندگان قرار دارید، حتماً اگر سؤالی برایتان پیش آمده آن را در پایان کارگاه بپرسید، حتی اگر تنها کسی هستید که سؤالی برای پرسیدن دارد. گاهی حتی اعلام بازخوردی مثبت که با عبارت «متشکرم» شروع میشود می‌تواند دیگران را تحریک کند اگر سوالی دارند آن را بپرسند.
نمونه کارگاه آموزشی
موضوع دوذه: دوره آموزشی مهارت های ارتباط موثر
۱- توضیحات دوره
یک برنامه آموزشی جامع است که به شرکت‌کنندگان امکان میدهد مهارت‌های ارتباطی موثر را در محیط کاری تقویت کنند. این دوره طی ۴۰ ساعت آموزشی بر روی اصول و فنون ارتباط موثر تمرکز دارد و به شرکت‌کنندگان ابزارها و روش‌های عملی را برای برقراری ارتباط موثر و حل مسائل در محیط کاری ارائه میدهد.
در طول این دوره، شرکت‌کنندگان با مهارت‌های گفتاری و نوشتاری قوی آشنا می‌شوند. آنها یاد می‌گیرند چگونه با استفاده از کلمات مناسب و اصول ارتباطی قوی، پیام‌های خود را به صورت مؤثر و جذاب ارائه دهند. همچنین، تکنیک‌های گوش دادن فعال را فرا می‌گیرند تا بتوانند درک عمیقی از نیازها و نگرانی‌های همکاران و مشتریان خود پیدا کنند.
این دوره همچنین به شرکت‌کنندگان کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریت تعارض و مذاکره را تقویت کنند. آنها یاد می‌گیرند چگونه با تعارضات روزمره در محیط کاری به خوبی مقابله کنند و به طور مؤثری مسائل را حل کنند. این مهارت‌ها نقش کلیدی در بهبود همکاری، افزایش بهره‌وری و ایجاد فضای کاری سالم و هماهنگی دارند.
در نهایت، این دوره می‌تواند به شرکت‌کنندگان در رشد شغلی و پیشرفت حرفهای کمک کند. شرکت کنندگان فرصت‌های شغلی بیشتری را در محیط کاری خود به دست آورند و به عنوان اعضای مؤثری از تیم خود شناخته شوند.
به طور خلاصه این دوره به شرکت کنندگان کمک خواهد که:
- مهارت‌های ارتباطی خود را ارتقا داده و قابلیت برقراری ارتباط موثر با همکاران، مدیران و مشتریان را بهبود بخشند.
• مهارت‌های لازم برای ارائه پیام‌های قوی و جذاب به صورت گفتاری و نوشتاری را فرا خواهند گرفت.
• برای مدیریت تعارض‌ها در محیط کاری و حل مسائل به صورت مؤثر واقعی آشنا می‌کند.
• فرصت‌های شغلی بیشتری را به دست آورده و در محیط کاری بهبود و پیشرفت کنند.
• ارتباط نامناسب و ناکارآمد می‌تواند منجر به تعارضات و اشتباهات در محیط کاری شود. با حضور در این دوره، شرکت‌کنندگان مهارت‌های مورد نیاز برای پیشگیری از تعارضات و کاهش اشتباهات را فرا خواهند گرفت.
• بتوانند با ارتباط مؤثر، نیازها و خواسته‌های مشتریان را بهتر درک و برآورده کنند.
• ارتقای فرصت‌های شغلی: افرادی که بر مهارت‌های ارتباطی موثر تسلط دارند، اغلب بر فرصت‌های شغلی بیشتری در محیط کاری خود دسترسی دارند.
۲- سرفصل ها
۱٫ مقدمه به مهارت‌های ارتباطی:
• اهمیت مهارت‌های ارتباطی در زندگی و کسب و کار
• ارتباطات موثر و نقش آن در موفقیت
۲٫ ارتباطات مکتوب:
• نوشتار موثر و قواعد ارتباط نوشتاری
• ایمیل‌های حرفهای و اصول نوشتار ایمیل
• نگارش گزارش‌ها و سند‌های تجاری
۳٫ ارتباطات شفاهی:
• مهارت‌های گفتاری و بهبود مهارت‌های گفتاری
• اصول ارائه‌های عمومی و استفاده از تکنیک‌های ارائه
۴٫ گوش دادن فعال:
• توانایی‌ها و تکنیک‌های گوش دادن فعال
• فهم عمیق و صحیح نیازهای مشتریان و همکاران
۵٫ مهارت‌های ارتباطی بین فردی:
• توانایی برقراری ارتباط و ساخت روابط موثر
• مدیریت درگیری‌ها و مشکلات ارتباطی
۶٫ مهارت‌های ارتباطی مدیریتی:
• رهبری موثر و ارتباط با تیم‌ها
• مذاکره و حل تعارض‌ها
۷٫ استفاده از فنون ارتباطی در محیط دیجیتال:
• ارتباطات موثر در فضای مجازی
• استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ارتباطات تجاری
۸٫ مدیریت استرس در ارتباطات:
• مهارت‌های مدیریت استرس و اضطراب در ارتباطات
• روش‌های مقابله با وضعیت‌های تنش‌زا
۳- طرح درس
| جلسه | موضوعات | زمان | فعالیت‌ها | موارد مهم |
| ۱ | مقدمه | ۲ ساعت | معرفی دوره و اهداف آموزشی | بررسی اهمیت ارتباط موثر در محیط کاری |
| ۲ | اصول ارتباط موثر | ۴ ساعت | اصول ارتباط موثر در محیط کاری | تمرینات کارگروهی در تقویت مهارت‌های گفتاری و نوشتاری |
| ۳ | مهارت‌های گفتاری | ۶ ساعت | تکنیک‌های صحبت کردن و ارائه پیام | نمونه‌های عملی در گفتارهای مؤثر |
| ۴ | مهارت‌های نوشتاری | ۴ ساعت | نکات کلیدی در نوشتن ایمیل‌های حرفهای | تمرین نوشتن ایمیل‌های حرفهای |
| ۵ | مهارت‌های گوش دادن | ۴ ساعت | تکنیک‌های گوش دادن فعال و درک عمیق | تمرینات تقویت مهارت گوش دادن فعال |
| ۶ | مدیریت تعارض و حل | ۵ ساعت | شناخت و مدیریت تعارضات در محیط کاری | راهکارهای حل مسائل در محیط کاری |
| ۷ | ارتباط موثر با مشتریان | ۴ ساعت | برقراری ارتباط موثر با مشتریان | تکنیک‌های مدیریت شکایات و نیازهای مشتریان |
| ۸ | ارتباط موثر در تیم و سازمان | ۵ ساعت | ارتباط موثر در تیم‌های کاری و سازمان | تمرینات تقویت همکاری در سازمان |
| ۹ | رشد شغلی و بهره‌وری | ۴ ساعت | ارتباط موثر و رشد شغلی | ارتباط موثر و افزایش بهره‌وری در محیط کاری |
| ۱۰ | خلاصه و ارزیابی | ۲ ساعت | مروری بر مطالب آموخته شده | ارزیابی پیشرفت شرکت‌کنندگان |
۴- تمرین فعالیت گوش دادن
۱٫ تمرین شنیدن و خلاصه‌سازی:
• گوش دادن به یک مکالمه یا سخنرانی و سپس خلاصه کردن مفاهیم کلیدی و اصلی آن.
• تمرین کردن در شنیدن پادکست‌ها و سپس خلاصه کردن محتوا و نکات مهم آنها.
۲٫ تمرین شنیدن فعال با تکرار:
• گوش دادن به یک صدای صوتی (مثلاً اخبار یا برنامه‌های آموزشی) و تلاش برای تکرار دقیق آن صدا.
• تمرین کردن در شنیدن و تکرار عبارات و جملات ساده و پیچیده.
۳٫ تمرین شنیدن فعال با تفسیر:
• گوش دادن به یک پادکست یا فایل صوتی و سپس تفسیر و توصیف محتوای آن به شخص دیگری.
• گوش دادن به یک موسیقی بدون کلام و تفسیر احساسات و تصاویری که در ذهن به وجود می‌آورد.
۴٫ تمرین شنیدن فعال با سوالات:
• گوش دادن به یک داستان یا پادکست و سپس ارسال سوالاتی درباره محتوا به شخص دیگری و انتظار پاسخ آنها.
• تمرین کردن در گوش دادن و پاسخ به سوالات در جلسات گروهی یا بحث‌های تیمی.
۵٫ تمرین شنیدن فعال با تمرکز:
• گوش دادن به محتوای صوتی و تمرکز بر تفاصیل و جزئیات آن.
• تمرین کردن در شنیدن و تشخیص تفاصیل و نکات ضمنی در گفتارها و مکالمات.
منبع: تیم تحریریه آکادمی زندگی خشنود
درسنامه‌های مدرسان
محصولات آموزشی ویژه مدرس‌ها
