روانشناسی یا تفکر کنترل بیرونی دیدگاهی نسبت به شیوهای مبتنی بر فهم رایجی است که در دنیا مرسوم است. ایدهای که افراد اماکن و اشیا بیرون از ما میتواند توسط رفتار ما سرنوشتشان را تعیین کند. تفکر کنترل بیرون محکومیتی است که با دستکاری محیط بیرونی کسی میتواند بقیه را مجبور سازد که به حالتی با قصد و نیت و بدون در نظر گرفتن اینکه انها میخواهند یا نه، رفتار کنند.
تئوری انتخاب یک تئوری دیرینه در خصوص کنش و عملکرد مغز است. گلسر ( ۱۹۸۶) به این باور رسید که انسانها برانگیخته میشوند تا رفتار کنند.
رفتار انسانها از درون او برانگیخته میشود و نه توسط عوامل بیرونی. این رفتار خواه مؤثر باشد و خواه نباشد، هدفش تدبیری ماهرانه در برابر جهان بیرونی است تا بدان وسیله نیازها و خواستههای فرد برآورده شوند.
روانشناسی کنترل بیرونی
روانشناسي کنوني و رايج جهان يعني روانشناسي کنترل بيروني، بر اين فرض استوار است که ما نيز همانند ماشين ميتوانيم يکديگر را کنترل کنيم. از همين رو تلاش ميکنيم تا به کمک روشهايي مانند پاداش و تنبيه که به آنها شرايط انگيزشي ميگويند، يکديگر را کنترل کنيم.
تعريف کنترل بيروني بسيار ساده است. نمود کنترل بيروني در روابط انساني به شکل باوري است که آنچه من انتخاب ميکنم و انجام ميدهم درست است و آنچه طرف مقابل انجام ميدهد، نادرست است.
باورهای کنترل بیرونی
باور یک: من به تلفنی که زنگ میخورد پاسخ میدهم، دری را به جهت زنگ در باز میکنم، پشت چراغ قرمز میایستم یا کارهای بیشمار دیگری را انجام میدهم، چون من به تمام محرکات ساده بیرونی پاسخ میدهم.
هرگونه علامت میکانیکی نقش کنترل بیرونی را ایفا میکند که اکثر مردم فکر میکنند باید به آن پاسخ دهند.
باور دو: من میتوانم افراد را علیرغم میل خودشان وادارم که کاری که من میخواهم را انجام دهند و من نیز میتوانم فکر و عمل و احساس دیگران را کنترل کنم.
عامل کنترل همواره فرد دیگری مثل پدر و مادر است که فرزندش می گوید: چمن را بزن، معلمی که به دانش آموزش می گوید “سر کلاس حرف نزن”، شوهری که به زنش میگوید از دستت دیوانه شدم
باور سه: چیزها و امور (رعایت نظم کلاس، خانه تکانی، سر وقت حاضر شدن، نمره امتحان، تلفن را جواب دادن…) مهمتر از شان و منزلت انسانی افرادند.
از دو باور دیگر مخرب تر است
زن و شوهرها، پدر و مادرها، معلمان و روسا بر این باورند که حق دارند و حتی وظیفه اخاقی آن هاست که ودکام یا بزرگسالانی از آن ها پیروی نمیکنند، تهدید، تنبیه یا تطمیع کنند. چون به صلاح خودشان است که به حرف آن ها گوش دهند.
باور چهار: من وظیفه اخلاقی – اجتماعی دارم که از افراد انسانهای بهتری بسازم. بنابراین مسئولیت اخلاقی من حکم میکند که به هر طریقی ( اعم از تهدید، تمسخر، طعنه، گوشه و کنایه مستقیم و غیرمستقیم، تنبیه و یا حتی پاداش ) آنها را قانع کنم تا چیزی که من فکر میکنم درست است را انجام دهند.
وضعیتهای کنترل بیرونی
وضعیت یک: شما میخواهید که دیگری کاری را انجام دهد که خود او نمیخواهد؛ و از طرق مختلف به طور ضمنی و یا علنی تلاش میکنید او را مجبور کنید که آنچه شما میخواهید را انجام دهد .
وضعیت دو: فرد دیگری تلاش میکند شما را مجبور به انجام کاری کند که شما نمیخواهید.
وضعیت سه: شما و دیگری هر دو تلاش میکنید تا یکدیگر را مجبور به انجام کاری کنید که نمیخواهید.
وضعیت چهار: شما خود را مجبور به انجام کاری میکنید که برایتان درد ناک و حتی غیرممکن است.
اساسا این باورها که اینکه ما از سوی عوامل بیرونی برانگیخته میشویم نادرست است. دکتر ویلیام گلسر
تقویت کنترل درونی
احساسات من را دیگران، شرایط محیطی یا وقایع و رخدادهای بیرونی سازمان نمیدهند. آنها توسط چیزهایی که من نمیتوانم کنترل کنم تعیین نمی شوند. بلکه تمامی احساسات من را چیزی که من نمیتوانم کنترل کنم – یعنی رفتار خودم – میسازند.
ما فقط زمانی قربانی هستیم که انتخاب دیگری وجود نداشته باشد یا، اگر هم وجود داشته باشد، به قدری دشوار است که فقط تعداد بسیار اندکی از مردم بتوانند آن را برگزینند. تمام فرایند تئوری انتخاب در پی کمک به مردم است تا انتخاب کنند قربانی نشوند یا به قربانی بودن ادامه ندهند.
عوامل بیرونی آنچنانکه روانشناسی کنترل بیرونی محرک پاسخ معتقد است نقش مهمی در سرنوشت و رفتارهای ما ندارد.
تفاوت بین کنترل درونی و بیرونی (1)
کنترل درونی(تئوری انتخاب) تاکید دارد | کنترل بیرونی توجه ندارد |
مسئولیت پذیری | سرزنش وبهانهآوری |
واقعیت | انکار یا اجتناب |
زمان حال | گذشته |
موفقیت | شکست |
درگیرشدن و همکاری مشاور | تحلیل مشاور |
راهبری و هدایت | تنبیه |
امید واقع گرایانه | احساس ناامیدی و فلاکت |
انگیزه درونی | محرک بیرونی |
انتخاب و گزینهها | قربانی وقایع دیگران بودن |
انعطاف پذیری | خشکی و سرسختی |
راهحلها | مشکلات |
طرح وتعهد | بهانهآوری |
عمل و فکر | احساس و حالات فیزیولوژیک |
متمرکز بودن | بیاحتیاطی |
بازخورد | انتقاد |
خواستهها و نیازها | نشانهها و مشکلات |
ارائه الگو | دستور دادن |
پیامدهای منطقی | محافظت کردن |
کارآمدی شخصی | وابستگی/ درماندگی |
کنترل موثر یافتن | سرزنش دیگران |
کمک به دیگران برای کمک به خودشان | کار را برای ایشان انجام دادن |
خودارزیابی | قضاوت کردندیگران |
زندگی کیفی | زندگی شاق و پرشکایت |
تفاوت کنترل بیرونی و درونی (2)
کنترل بیرونی | کنترل درونی |
شما میتوانید در دیگران ایجادانگیزه کنید. | افراد از درون انگیزه پیدا میکنند. |
شما میتوانید دیگران را کنترل کنید. | شما میتوانید تنها خودتان را کنترل کنید. |
شما میدانید چهچیزی برای دیگران خوب است. | شما می دانید چه چیزی برای خودتان درست است. |
شما دیگران را ارزیابی میکنید. | شما خودتان را ارزیابی میکنید. |
تنبیه میکنید. | گفتگو میکنید. |
برای کنترل پاداش میدهید. | متوجه پیشرفت میشوید و آن را جشن میگیرید. |
تهدید میکنید. | درباره موضوع حرف میزنید. |
انتقاد میکنید. | میگویید چه کاری میتوانید انجام دهید تا به رابطه کمک کنید. |
سرزنش میکنید. | مسولیت کارهای خودتان را میپذیرید. |
باور دارید که دیگران میتوانند شما را کنترل کرده یا موجب احساس بد در شما شوند. | باور دارید هیچ کس نمیتواند شما را وادار کند کاری انجام دهید یا احساسی بکنید، این انتخاب شماست. |
شما چیزهایی میگویید یا کارهایی میکنید که باعث خراب شدن رابطه میشود. | شما چیزهایی میگویید یا کارهایی میکنید که باعث نزدیکتر شدن شما در رابطه میشود. |
از اینکه به دیگران فرصت انتخاب دهید احساس تهدید میکنید. | باور دارید که با فرصت انتخاب دادن به دیگران، آنها را توانمند میسازید. |
آزادی دیگران را مهار کرده و خلاقیت آنها را سرکوب میکنید. | دیگران را تشویق میکنید تا راههای متفاوت انجام یک کار را بدون قضاوت دربارهی آنها را بیازمایند. |
باور دارید که ایجاد ترس در دیگران جزئی ضروری برای مدیریت است. | برخوردی مناسب دارید و از انجام رفتاری که موجب ترس در دیگران شود پرهیز میکنید. |
شما تنها به خودتان گوش میدهید. | به دیگران گوش میدهید و سعی میکنید آنها را درک کنید. |
باور دارید که در دنیای کنترل بیرونی اسیر شده و هیچ دفاعی در برابر آن ندارید. | به روانشناسی کنترل درونی باور دارید و می دانید که در هر شرایطی میتوانید رفتار (فکر و عمل) خود را تعیین کنید. |
تست مرکز کنترل درونی و بیرونی
شما با کدام عبارت زیر موافقید، به نظر شما هر یک از جملات زیر، نتیجه اعتقاد به کدام باور است؟
شماره | باور | مخالف | موافق |
1 | شما می توانید در دیگران انگیزه ایجاد کنید | ||
2 | شما می دانید چه چیزی برای دیگران درست است. | ||
3 | شما می توانید تنها رفتار خودتان را کنترل کنید. | ||
4 | از انجام رفتارهایی که موجب ترس در دیگران می شوند پرهیز می کنید. | ||
5 | شما می توانید به دیگران کار درست را یاد بدهید. | ||
6 | به نظرات دیگران احترام می گذارید و سعی می کنید آن ها را درک کنید. | ||
7 | فکر می کنید مجبورید نظر رئیستان را بپذیرید. | ||
8 | شما می توانید با سختگیری نظم و انضباط ایجاد کنید. | ||
9 | شما بزرگترید پس بهتر می دانید چه چیزی به صلاح بچه هاست. | ||
10 | شما می توانید با جایزه دادن کودکان را به انجام کارهایی که به نفع آن هاست وادار کنید. | ||
11 | گاهی قهر کردن یا بی محلی کردن کمک می کند بتوانیم بچه ها را کنترل کنیم. | ||
12 | اگر بچه ای با نظر بزرگتر مخالفت کند آدم سرکشی است. |
نتیجه تست
باورهای کنترل بیرونی شماره های 1، 2، 5، 7، 8، 9، 10، 11، 12 باورهای کنترل بیرونی هستند و بقیه باورهای کنترل درونی. حال خودتان را ارزیابی کنید و ببنید با چه تعداد از باورهای کنترل یرونی مخالف و با چه تعداد موافق بودید.
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامههای رایگان
محصولات آموزشی ویژه مشاوران و کُوچها
محصولات آموزشی ویژه مدرسها