بهمن
تئوری انتخاب و واقعیت درمانی، کسب و کار آموزش، مدرسه
تئوری انتخاب در مدرسه: برآورده‌سازی نیازها در کلاس درس
معلم در نقش مدیر
شما در موقعیت معلم بیش از هر چیز نقش یک مدیر را دارید مدیریت پیش از هر چیز ایجاد شرایطی برای دانش آموزان است تا به یادگیری یا انجام کار علاقه مند گردد و پس از آن فراهم کردن ساختار راهبردها و فعالیت‌هایی است که تشویق کننده یادگیری و عملکرد کیفی خواهد بود.
معلمان فضای آموزشی، زمان، مواد و حالت های روحی و فیزیکی و هیجان های گروه‌های کوچک و بزرگ دانش‌آموزان و والدین را مدیریت میکند معلمان اثر باید مدیران اثربخش باشند.
انواع انگیزش
یکی از مهمترین دغدغه‌های مدیران انگیزه دادن به کارکنان و برای هدف ما شاگردان است. شاگردان بی انگیزه یا عملکرد ضعیفی دارند و یا هیچ کاری انجام نمی دهند بسیار اندک می آموزند و معمولاً به شیوه غیرمسئولانه یا مختل کننده رفتار می کند در حالی که فعالیت های شاگردان با انگیزه از کیفیت بالایی برخوردار است خوب می آموزد و مسئولانه رفتار می کند برای انگیزه دادن به شاگردان به شیوه وجود دارد.
شیوه نخست تکیه بر انگیزش بیرونی دارد که بیشترین تاکید را بر محرک ها یا پاداش ها (تقویت مثبت) و پیامد رفتار یا تنبیه (تقویت منفی) دارد.
شیوه دیگر بر انگیزش درونی تکیه دارد که ریشه در نیازها و خواسته های درونی شاگردان دارد.
مشکلاتی که استفاده از انگیزه های بیرونی ایجاد می کند
استفاده از انگیزه های بیرونی فراگیر ترین نوع انگیزه سازهایی است که نه فقط در کلاس درس بلکه در تمام قلمرو ها اعم از صنعت و سیستم های تولیدی، خدمات، سازمان ها و ادارات حتی نظم شهری و مقررات رانندگی و غیره به وفور استفاده می شود.
به روش های فکر کنید که کسانی مثل پدر، مادر، مدیر شرکت یا حتا پلیس راهنمایی رانندگی می کوشند دیگران را به انجام کاری که می گویند وادارند. معلمی که می‌خواهد دانش آموزش را متقاعد کند تا تکلیفش را انجام دهد یا والدی که سعی دارد فرزند تا دیر وقت بیدار مانده را به رختخواب بفرستد، زنی که برای انجام دادن بخشی از کارهای خانه و به ویژه شستن ظرف ها پس از شام با شوهرش حرف می‌زند، مدیری که می کوشد کارکنانش را به کار بیشتر و تلاش بهتر وادارد، یا گروهی از ملتی که به گروه دیگری فشار می آورد تا اندیشه سیاسی یا عقیده خود را تغییر دهند، همه افراد از یک یا چند مورد از استراتژی های زیر استفاده می کند
- درخواست کردن: ممکن است این کار را انجام دهی؟
- استدلال: باید این کار را انجام دهید چون…
- پاداس_تطمیع یا رشوه): اگر این کار را بکنی، آن‌گاه آن چیز را دریافت می کنی.
- شرمنده کردن: خیلی نا امیدم کردی، فکر می مردم بهتر از این ها می توانی انجام دهی.
اینها برخی از استراتژی های مورد استفاده هستند و این لیست ادامه دارد.
مشکل این استراتژی ها
- کار نمی کنند (موثر نیستند)
- مانع یادگیری می شوند.
- احساس کنترل فرد بر شرایط را کاهش می دهد.
نظریه‌ی انتخاب چیست
ویلیام گلاسر نظریه انتخاب را ارائه داده است، این نظریه الگوی روان شناختی است که به شرح چگونگی و چرایی رفتار در انسان ها می پردازد.
براساس نظریه انتخاب، هدف از همه رفتارهای ما در طول زندگی بر آوردن یک یا چند نیاز درونی و اساسی است و از این رو یکی از اندیشه های اصلی نظریه انتخاب این است که همه رفتارها هدفمند هستند.
ما با در نظر گرفتن دانش، مهارت ها و مجموعه‌ای از رفتارهای‌مان حداکثر تلاش را برای ارضاء نیازهای اساسی انسانی خود می کنیم. هر زمانی بتوانیم به شیوه‌ی بهتر برای رسیدن به هدف فکر کنیم این شیوه را انتخاب می کنیم.
این نیازهای اساسی که رفتارهای ما را بر می انگیزند چه هستند این یاسر روی هم رفته پنج گونه هستند یک نیاز فیزیولوژیکی و چهار نیاز روانشناختی.
نیاز به بقا، عشق و تعلق، به دست آوردن قدرت، آزاد بودن و سرگرمی داشتن.
بیش از اینکه بخواهید به این نیازها در شاگردان توجه کنید لازم است درک روشنی از هر یک از آنها داشته باشید در این فصل هر یک از این نیازها را به طور کلی برای شما شرح خواهم داد از شما دعوت می کنم در حین مطالعه این نیازها به تاثیر و اهمیت آنها در زندگی خودتان فکر کنید.
در فصل های بعدی بر اهمیت هر یک از نیازها در طراحی فعالیت های کلاسی و برنامه‌های آموزشی تاکید خواهد شد.
نیاز به بقا
در بحث نیازهای اساسی معمولاً نیاز بدنی به بقا نخستین چیزی است که به ذهن می‌رسد. بقا شامل نیاز بدیهی به غذا، سرپناه، آسایش بدنی و امنیت است.
ما برای ارضای این نیازها میخوابیم لباس می‌پوشیم به دنبال سرپناه هستیم و کارهای اینچنینی انجام می دهیم.
با این حال از آنجایی که انسان توانایی به تصویر کشیدن آینده را دارد کوشش‌های ما فراتر از توجه به نیازهای آنی جسمانی است. پس انداز میکنیم، بیمه می‌خریم، در بورس سهام اوراق بانکی و خرید ملک سرمایه‌گذاری میکنیم.
ورزش میکنیم، رژیم می‌گیریم و به اندازه دور کمر خود توجه میکنیم. برنامه‌ریزی میکنیم تا دوره بازنشستگی همراه با آسایش و آرامشی داشته باشیم.
برخی از ما به سیستم امنیت خانه خود توجه میکنیم بنابراین اگرچه نیاز به بقا در آغاز جسمانی است اما مولفه روانشناختی نیز دارد، نیاز به احساس امنیت در آینده.
نیاز شاگردان در کلاس درس نیز داشتن احساس امنیت فیزیکی و هیجانی است. در فکر کردن به نیازها نیاز فیزیکی نخستین چیزی است که به ذهن ما می آید اما انسان برای داشتن زندگی شاد برای رضایت بخش به چیزی فراتر از سلامت جسمانی نیاز دارد.
ما نیازهای روانشناختی هم داریم از شما دعوت می کنم در حین مطالعه نیازهای روانشناختی به افراد فعالیت‌ها اشیا و مکان هایی در زندگی تان فکر کنید که به شما کمک می کند این نیازها را برآورده کنیم.
نیاز به عشق و احساس تعلق
انسانها نیز مانند دیگر موجودات زنده مخلوقاتی اجتماعی هستند ما در خانواده زندگی می کنیم، فعالیتهای گروهی داریم، سازمان‌های اجتماعی و مدنی تشکیل می‌دهیم، در گردهمایی‌های اجتماعی شرکت میکنیم و هزاران فعالیت دیگر انجام می‌دهیم که ما را در برقراری ارتباط و همکاری یاری می‌کنند. تقریباً همه کوشش‌های انسان از اهمیت اجتماعی برخوردار هستند.
داشتن نیاز د به عشق و تعلق یکی از دلایل موفقیت انسان در زندگی اجتماعی‌ست. انسان های نخستین میل به بودن در گروه را با شکار های گروهی، گردهمایی، مراکز تربیت کودک و حمایت از گروه نشان داده‌اند.
رفتارهایی لازم برای نیازی که پیش از این در مورد آن به بحث پرداختیم نیاز به بقا. بنابراین اگرچه نیاز به عشق و تعلق در درجه نخست روانی و هیجانی است اما با بخش جسمانی انسان نیز در ارتباط است.
نیاز به قدرت
قدرت نیازی است که اغلب به درستی فهمیده نمی شود.
برای بسیاری از افراد واژه قدرت معنای چیرگی داشتن اختیار یا کنترل دارد.
به همین دلیل بسیاری نمی خواهند بپذیرند نیاز آنان به قدرت ذاتی است. این واژه در نظریه انتخاب معنای وسیع تر و مثبت تری به خود می گیرد.
نیاز به آزادی
نیاز به آزادی توضیح زیادی نمی‌خواهد میلیون‌ها نفر در طول تاریخ به نام آزادی جان خود را از دست دادند.
ما انسان ها برای آنکه مسیر زندگی خود را مدیریت کنیم تا حد امکان به استقلال آزادی نیاز داریم .
نیاز به سرگرمی
مطرح کردن سرگرمی به عنوان آخرین نیاز به معنای کم اهمیت‌تر بودن آن نیست. دنیا را بدون لذت بردن خنده و خوشحالی تصور کنید چنین وضعیتی بسیار اندوهناک به نظر می رسد معمولا افرادی که در چنین شرایطی هستند دوست دارند زندگی‌شان کوتاه شود.
نیاز به سرگرمی برای ما مدرسان اهمیت بسزایی دارد. گلسردرباره سرگرمی برای یادگیری می گوید “سرگرمی پاداش موروثی برای یادگیری است.”
ما از تبار انسانهایی هستیم که بیشتر یا بهتر از دیگران آموختند. یادگیری به انسانها برتری برای بقا می‌دهد و نیاز به سرگرمی در ژن‌های ما نهفته است.
وقتی بازی میکنیم چیزهایی می‌آموزیم.
به کودکان کم سن در بازی‌هایشان فکر کنید کودکان در بازی‌ها همکاری، گفتگو کردن و سازگاری با دیگران را می‌آموزند، آنان با بازی سر از کار جهان در می آورد ، زمین خوردن چه مزه‌ای دارد وقتی شاخه درختی را در زمین می‌اندازیم؟ جاذبه چگونه عمل می کند، با یک تکه چوب زمین را بکنیم تا ببینیم کرم‌ها کجا زندگی میکند؟
این ضرب المثل قدیمی که کارِ کودک بازی کردن است حقیقت دارد.
اما بازی کردن تنها مخصوص کودکان نیست آدم بزرگ ها نیز بازی می کنند خلاقیتی که در بازی فکر کنید به این فکر کنید که چگونه بازی کردن استرس را کاهش می دهد. آخرین باری که حسابی و بدون کنترل خندیده ای چه وقتی بوده است؟ در آن لحظه احساس شما فوق‌العاده نبود ؟ پس از آن احساس آرامش و راحتی نداشتید؟
بازی در یادگیری و سلامت جسمی و عاطفی ما نقش مهمی ایفا می کند و همچنین می تواند به این افراد ارتباط ایجاد کند سازگاری با یکدیگر نیازمند تلاش زیادی است بهترین شیوه برای آغاز داشتن چیزی سرگرم کننده است که با هم بیاموزید.
چند بازی و فعالیت برای برآورده سازی نیازها در کلاس درس
برنامه روزانه
چندباردرهفته این جمله را می شنوید «امروز چه کار می کنیم؟» برنامه کلاسی روزانه و قرار دادن آن روی دیوار از این پرسش ها جلوگیری می کند، این کار شاگردان را یاری می کند متوجه شوند برنامه منظم و سازمان یافته وجود دارد و ترس از ناشناخته ها را کمتر میکند.
خلاصه‌ای از فعالیتهای کلاسی هر روز بر روی تخته یا همون جایی که بتوانند آن را ببینند بنویسید یا از شاگردان بخواهید که این کار را انجام دهند این برنامه را هرروز در یک جای ثابت قرار دهید.
دعوت کلاس به سکوت
نشانه و پاسخ
یکی از شیوه‌های آزمایش شده و قابل اعتماد برای ساکت کردن کلاس این است که دست خود را بالا ببرید و از شاگردان نیز بخواهید دست خود را بالا ببرند، در این صورت شاگردانی که به شما نگاه نمی‌کنند گروهی که دستان خود را بلند کردند را می‌بینند.
نقاشی های روی دیوار
برای تهیه نقاشی دیواری کلاسیک یا گروهی به هر یک از شاگردان به شکلی فرد یا گروه های دو یا سه نفره موضوعی برای پژوهش بدهید که با استفاده از منابع و لوازم موجود در کلاس بتوانند آن را انجام دهند.
کاغذ بسیار بزرگ را به دیوار بیاویزید و از دانش آموزان بخواهید موضوعی پژوهشی خود را به شکل خلاصه یا کامل بر قسمتی از این کاغذ نقاشی کند وقتی نقاشی کامل شد از تهیه کننده هر نقاشی بخواهید تا نقاشی خود را به طور خلاصه توضیح دهد و بگوید شکلی که تهیه کرده‌اند، نمایانگر چه چیزی است.
هر بخشی که دانش آموزان در مورد موضوع فراموش کرده‌اند را خودتان کامل کنید. می‌توانید این کار را پیش از درسی که منبعی برای آن وجود ندارد انجام دهید تا دانشِ کلاس در مورد موضوعی خاص را ارزیابی کنید. این کار را می‌توانید به عنوان بخشی از درس انجام دهید تا دانش آموزان هم در آموزش و هم در یادگیری محتوا درگیر شوند یا پس از درس به عنوان مرور یا ارزیابی تکوینی اجرا کنید.
درست یا نادرست
شاگردان بخواهید هر سه جمله در مورد خودشان بگویند: دو جمله‌ی درست و یک جمله نادرست اما شدنی. از دانش آموزان بخواهید در گروه های چهار یا پنج نفره با توافق هم بگویند کدام جمله نادرست است.
گزینه دیگر :
از گروه‌ها بخواهید و جمله درست و یک جمله نادرست در مورد گروه خودشان بگویند و از گروه‌های دیگر بخواهید حدس بزنند کدام جمله نادرست است.
راهنمائی
هرچه جمله‌های درس تکان دهنده تر باشد بهتر است.
این بهترین شیوه برای به دست آوردن اطلاعات نامتعارف در مورد یکدیگر است.
چه کسی رهبر است؟
این بازی با نشستن دانش آموزان به شکل دایره بر روی صندلی یا پشت نیمکت آغتز می‌شود. یکی از افراد اتاق را ترک می کند. فرد دیگری برای رهبر شدن انتخاب می شود. یکی از افراد اتاق را ترک می کند. فرد دیگری برای رهبر شدن انتخاب می شود. رهبر سر جای خود باقی می ماند، ژست می گیرد، قیافه در میآورد و در جای خود جُم می‌خورد. بقیه‌ی افراد نیز از رهبر پیروی می کنند. دانش‌آموزی که کلاس را ترک کرده باز می‌گردد، به حلقه می پیوندد و تلاش می کند با مشاهده‌ی دقیق گروه حدس بزند چه کسی رهبر گروه است.
می توان پس از بازی در مورد رهبری گفت و گو کرد: رهبری چگونه است؟ چند نوع رهبر وجود دارد؟ چه تفاوتی میان فردی که ذاتا ویژگی‌های رهبر را دارد و فردی که در موقعیت رهبر است وجود دارد؟
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامه‌های رایگان
محصولات آموزشی ویژه مدرس‌ها
محصولات آموزشی ویژه مشاوران و کُوچ‌ها
