خرداد
تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
ماشین رفتار گلاسر + عکس ماشین رفتار
همه آنچه که انجام می‌دهیم رفتاراست که به ماشین شبیه است و ماشین رفتار نام‌گذاری شده است. ویلیام گلسر اعتقاد دارد که رفتار از ۴ مؤلفه تشکیل شده است:
۱. فکر ۲. عمل ۳. احساس ۴. فیزیولوژی
تمام مؤلفه‌ها بهم پیوسته و مرتبط هستنند. همیشه رفتارها را براساس بخش غالب آن شناسایی می‌کنیم.
رفتارهای مؤثر در برابر رفتارهای کمتر مؤثر یا نامؤثر
رفتارمؤثر: شما را به سوی خواسته های‌تان پیش می‌برد، مانع دیگران نمی‌شود که نتوانند نیازهای خود را ارضا کنند و همچنین رفتارهای مسؤلانه‌اند، واقع نگر، منطبق با مقرراتند.
رفتار نامؤثر: شما را به سوی آنچه می‌خواهید پیش نمی‌برد. ممکن است نشانه‌های ناکامی و ناخشنودی‌تان را به طور موقت کاهش دهد و در بلند مدت ناکامی و ناخشنودی بیشتری را باعث شود و از آن جایی که نیازهای شما را برآورده نمی‌کند، مسئولیت گریزانه هم هست.
ماشین رفتار انسان | انواع رفتارها به لحاظ ماهیت
احساسات من را دیگران، شرایط محیطی یا وقایع و رخدادهای بیرونی سازمان نمی‌دهند. آن‌ها توسط چیزهایی که من نمی‌توانم کنترل کنم تعیین نمی‌شوند. بلکه تمامی احساسات من را چیزی که من نمی‌توانم کنترل کنم – یعنی رفتار خودم – می‌سازند.
تشکیل شده از ۳ نوع رفتار:
- رفتارهای سازمان یافته (عادتی)
- رفتارهای باز سازمان یافته
- رفتارهای خلاق
1. رفتار سازمان یافته: رفتارهایی است که ما اغلب اوقات انتخاب می‌کنیم. رفتارهایی که قبلا استفاده کرده‌ایم. دفعه قبلی که استفاده کردیم می‌دانیم که چه نتیجه‌ای داده است و اکنون نیز می‌توانیم حدس خردمندانه‌ای بزنیم که اگر آن را دوباره به کار گیریم، چه اتفاقی خواهد افتاد. رفتارهای سازمان یافته همان خزانه رفتاری ماست.
تمام رفتارهایی که تاکنون آموخته‌ایم بخشی از این خزانه رفتاری ماست و به طور دائم در زندگی روزانه برای رفع و فتق امور از این خزانه برداشت می‌کنیم. از لحظه تولد، ما به طور دائم رفتارهای جدیدی می‌آموزیم. هرگاه رفتاری را برای اولین بار استفاده کردیم دیگر جزئی از رفتار سازمان یافته (خزانه رفتاری) ما می‌شود.
2. رفتار در حال سازمان‌یابی یا باز سازمان دهی:
رفتار در حال سازمان‌یابی رفتاری است که ما هرگز قبلا به کار نگرفته‌ایم. نقش رفتار در حال سازمان دهی – که به آن خلاقیت گفته می‌شود – فراهم کردن گزینه و انتخاب‌هایی برای ماست که دارای سه ویژگی منحصر به فردند.
- ۱تصادفی یا بدون طرح و نقشه قبلی (Random)
- خلاق (created)
- خارج از مقوله اخلاق (Amoral)
رفتار در حال سازمان‌یابی مجدد ما، به طور دائم انتخاب‌هایی (که بیشتر به شکل ایده‌ها و افکار جدید متجلی می‌شوند) را در اختیار ما می‌گذارد. این ایده‌ها و افکار در شکل منظم و با آداب و ترتیب خاصی ارائه نمی‌شوند، بلکه به طور اتفاقی، به شیوه کاملا بی‌نظم و خلاقانه ارائه می‌شوند. از آن جایی که این رفتارها را قبلا به کار نگرفته‌ایم، برای ما کاملا جدیدند و از انجایی که فاقد ویژگی‌های اخلاقی‌اند می‌توانند رفتارهای مثبت، منفی یا خنثی باشند. رفتارهای در حال سازماندهی مجدد – خلاق – را می‌توان به دستگاه اتوماتیک پرتاپ توپ تنیس شبیه کرد.
این دستگاه برای تمرین تنیس بازان مورد استفاده قرار می‌گیرد که هر چند لحظه یک بار بدون توجه به مارک یا رنگ و جنس و کیفیت و وضعیت توپ و قضاوت مثبت و منفی درباره آن، آن‌ها را با زاویه خاصی برای فرد پرتاب می‌کند. به همین روش ایستگاه خلاق ما نیز به طور مداوم ایده‌ها وافکار خلاق و نوینی را به ساحت ذهن ما پرتاب می‌کند.
فیلم آموزش ماشین رفتار گلاسر
3. رفتارهای خلاق: در حال بازسازماندهی مجدد، ما را برای «اقدام» در جهت این «ایده‌ها» یا «افکار» مجبور نمی‌کند، بلکه فقط اطلاعاتی را در اختیار ما می‌گذارد. ولی ما هرچه احساس ناکامی و استیصال بیشتری داشته باشیم، مقاومت در برابر ایده‌های جدید بسیار دشوارتر است و احتمال آن که به آن‌ها «عمل» کنیم بیشتر است.
حال چه این پیشنهاددات یا ایده‌ها مثبت، منفی یا خنثی باشد هرچه علائم ناکامی قوی‌تر باشد، کشش و وسوسه (فشار درونی) برای این که روی اولین فکری که بخش خلاق در اختیارمان می‌گذارد عمل کنیم، قوی‌تر است.
مکان مقایسه یا ترازوی درونی که دنیای مطلوب و دنیای دریافتی (واقعیت) را باهم مقایسه می‌کند، متوقع است و اصرار و پافشاری می‌کند که: «من خشنود نیستم! زودتر مشکل را حل کن.
بنابراین احساس می‌کنیم که « باید» کاری انجام دهیم و دست به عملی بزنیم. از این رو ممکن است به اولین رفتاری که نظام خلاق به ما پیشنهاد می‌دهد، دست آویز شویم. این ممکن است رفتاری باشد که قبلا شما کرده‌اید و حالا به شکل عادت درآمده و یا ممکن است به طور کامل یک رفتار جدید و ناشناخته باشد.
از رفتار خلاق یا در حال باز سازماندهی مجدد خودتان چه انتظاری می‌توانید داشته باشید؟ هرچیزی که بتوانید تصور کنید. همه چیز! این سیستم ممکن است ایده‌های بی‌ربط، ایده‌های خوب و روشن، ایده‌های بی‌فایدهو ناسودمند، یاری دهنده، عجیب و غریب، مضر و آسیب رسان و یا ایده‌های بلند نظرانه و بزرگ منشانه پیشنهاد کند. این ایده‌ها کاملا بدون طرح و نقشه قبلی (تصادفی) بوده و می‌توانند مثبت، منفی یا خنثی باشند.
رفتار در حال بازسازماندهی مجدد- پیشنهادات خلاق – رفتارهای منفی که باد از آن‌ها اجتناب کرد نیستند، بلکه مواهبی هستند که باید به رسمیت شناخته شده و مورد پذیرش قرار گیرند. ما به خلاقیت و نوآوری آن نیازمندیم. خلاقیت به ایده‌ها و اقدامات بسیار شگرفی در زندگی انسانها می‌انجامد ولی کمتر در تیتر خبرها می‌آید. تیتر خبرها را معمولا خلاقیت‌های منفی افراد تشکیل می‌دهند. در حالی که خلاقیت، مردم را در جهت یافتن راه حل‌های مؤثر برای مشکلات و تعارضات فردی و جسمی‌شان یاری می‌کند.
نکته مهم این است که بتوانیم به اندازه کافی «آرام» و «صبور» باشیم که بتوانیم «ایده‌های» پیشنادی را خوی وارسی کرده و بهترین و مؤثرترین آن‌ها را برای «اقدام عملی» برگزینیم.
مهمترین چرخ در ماشین رفتار کدام است
مهمترین چرخ در ماشین رفتار چرخ فکر و عمل است، یا به عبارتی چرخ های جلوی ماشین، به این دلیل که ما مستقیما بر روی این چرخ ها کنترل داریم اما بر روی چرخ های عقب ماشین یعنی احساس و فیزیولوژی کنترلی نداریم.
این ماشین به عنوان یک چارچوب مرجع برای تمام کسانی که به کار مشاوره و در مان اثر بخش مراجعین اشتغال دارند طراحی شده است . ونیز ابزاری برای ارزیابی شخصی یا « خود ارزیابی » است.
موارد مورد استفاده از این ابزار :
- مدارس
- خانواده ها
- مراکز مشاوره
- کلینیک های مشاوره
- روان پزشکی
- کوچینگ
- سازمانها
زیر بنای تئوریک « ماشین رفتار » تئوری انتخاب و واقعیت درمانی است .
ماشین رفتار، بازتابی از روانشناسی مثبت نگرو خوشبینانه است
که تمرکز بر موارد زیر دارد:
- رفتار کنونی که ما می‌توانیم آن را کنترل کنیم.
- انتخاب‌های کنونی که در دسترس ما قرار دارد.
- حل مسائل و مشکلات در عمل با استفاده از واقعیت درمانی و پرسش‌های مداوم و مستحکم به منظور تشویق به ارزیابی شخصی یا خود – ارزیابی در فرایند تصمیم گیری و عمل پذیرفتن مسئولیت رفتار خود و نه رفتار دیگران پرهیز از انتقاد و سرزنش
- اقدام عملی براساس توانمندی‌های درونی برای دستیابی به اهداف واقعی
- فهم درست رفتار خودمان و دیگران وتوان تحمل آن
- تلاش برای تغییر دادن خود و نه تغییردیگران
چرخ‌های عقب ماشین رفتار
چرخ‌های عقب، همان عواطف یا هیجان‌ها و نیز احساسات بدنی ما هستند. چرخ‌های عقب راجع به آنچه تجربه می‌کنیم و نیز چگونگی واکنش بدنمان به این تجربه‌ها، علامت‌های مهمی به ما می‌دهد.
برخی پرسش‌های کلیدی برای اندیشیدن به «چرخ‌های عقب»
- چه احساساتی دارم؟
- در بدن من چه اتفاقی می‌افتد؟
- کدام یک از ۵۲ کارت «ماشین رفتار» احساس کنونی مرا نشان می‌دهد؟
- من از احساسات بدنی و هیجان‌هایم چه پیام‌هایی دریافت می‌کنم؟ یا احساساتم به من چه می‌گویند؟
- آیا یکی از چرخ‌های من درست کار نمی‌کند؟ آیا یکی از چرخ‌های من در جا می‌چرخد؟
- آیا چرخ‌های من بالانس هستند و با هم هاهنگ کار می‌کنند؟
چرخ‌های جلو ماشین رفتار
چرخ‌های جلوی ماشین در حقیقت جهت گیری و مسیر کاشین را تعیین می‌کند. آنچه می‌اندیشیم و نیز آنچه انجام می‌دهیم به ماشین ما می‌گوید به کدام جهت برود و چرخ‌های عقب همواره دنباله روی چرخ‌های جلو هستند. چرخ‌های جلو نمایانگر افکار، باورها و عمل وکنش ماست. افکار واعمال‌مان بایستی با اهداف‌مان هماهنگ و در یک راستا باشد. و اگر هرآنچه می‌اندیشیم با آنچه انجام می‌دهیم هماهنگ نباشد ممکن است از اینکه ظاهرا نمی‌توانیم خواسته‌های خود را برآورده کنیم متحیر وسرگردان شویم. این ناهماهنگی (به هم خوردن تنظیم) ممکن است انرژی ما را با درجا چرخیدن چرخ‌ها هدر داده و در نتیجه باعث پاره شدن و از بین رفتن سریع تایرها شود.
برخی پرسش‌های کلیدی برای تفکر به «چرخ‌های جلو»
- من چه فکری می‌کنم؟
- اعمال و کنش‌های من چیست؟
- آیا افکار و اعمال من مفید و سالم هستند؟
- آیا آنچه انجام می‌دهم مرا به اهدافم نزدیک‌تر می‌کند یا از آن‌ها دور می‌سازد؟
- برای آنکه درجهت درست حرکت کنم باید چگونه فکر کنم و باید چگونه عملی داشته باشم؟
- دوست دارم چرخ خای عقب من (احساسات و پاسخ‌های بدنی‌ام) در چه وضعی باشند؟
- چه افکار و عمل تازه‌ای به من کمک خواهد کرد تا چنین احساساتی را تجربه کنم؟
منبع: کتاب تئوری انتخاب نوشته ویلیام گلسر | دوره های رسمی تئوری انتخاب
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامه تئوری انتخاب و واقعیت درمانی
درسنامه‌های رایگان
محصولات آموزشی ویژه مشاوران و کُوچ‌ها
محصولات آموزشی ویژه مدرس‌ها
