در افسانه ها، آمده است كه مردي هر روز دو كوزه بزرگ به دو انتهاي چوبي مي بست، چوب را روي شانه اش مي گذاشت و براي خانه اش آب مي برد. يكي از كوزه ها كهنه تر بود و ترك هاي كوچكي داشت.
هر بار كه مرد مسير خانه اش را مي پيمود، نصف آب كوزه ميريخت. مرد دوسال تمام همين كار را مي كرد. کوزه سالم و نو، مغرور بود كه وظيفه اي را كه به خاطر انجام آن خلق شده، به طور كامل انجام ميدهد. اما كوزه كهنه وترك خورده، شرمنده بود كه فقط ميتواند نصف وظيفه اش را انجام دهد.
هرچند ميدانست آن تركها ميراث سالها كار و انجام وظيفه است. كوزه پير آن قدر شرمنده بود كه يك روز، وقتي مرد آماده مي شد تا از چاه آب بكشد، تصميم گرفت با او حرف بزند: “از تو معذرت ميخواه كه تمام زحمات تو را به هدر میدهم ، من اصلا فايده اي ندارم”.
بهتر است كوزه بهتري را جايگزين من كني. تمام مدتي كه از من استفاده كردي، فقط ازنصف حجم من سود برده اي، فقط نصف تشنگي كساني را كه در خانه ات منتظرند، فرو نشانده اي. مرد خنديد و گفت: “اينگونه قضاوت كلي نكن. وقتي بر ميگردي ، با دقت به مسير نگاه كن.”
موقع برگشت، كوزه متوجه شد كه در يك سمت جاده، سمت خودش گل و گياهان زيبايي روئيده اند.
مرد گفت ميبيني كه طبيعت در سمت تو چه قدر زيبا است؟ من هميشه ميدانستم كه تو ترك داري، تصميم گرفتم از اين موضوع استفاده كنم اين طرف جاده، بذر سبزيجات و صيفي جات و گل پخش كردم و تو آنها را آبياري كردي .بخاطر اين ويژگي تو بود كه حالا اين طرف جاده آباد و سر سبز و خرم است. اگر منصفانه نگاه كني تفاوت عيب نيست بلكه در بسياري از مواقع مزيت است. )
هركدام از ما نقايص و ضعف هاي خاص خود راداريم ، وهمين نقايص و كاستي ها ، زندگي ما را به صورتي جالب و شگفت انگيز در مي آورند. بنا براين لازم است كه هركس را با ويژگي هاي منحصر به فردش بپذيري و در جستجوي شناسايي نقاط قوت و خوبي هايش باشي.
پژوهش‌ها نشان داده اند كه در همه شرايط با تكيه بر توانمندي هايمان، بي ترديد ميتواني به درجات بالاتري از سلامت، شادماني و كاميابي دستيابي. متاسفانه بسياري از مردم براي دستيابي به شادماني و كاميابي، زمان زيادي را صرف شناسايي و رفع نقاط ضعف و مشكلات خود ميكنند.
اين شيوه عموما به عنوان رويكرد نقص گرا شناخته شده ودر چند دهه اخير رويكرد اصلي در قلمرو سلامت بوده است. با اينهمه كاملا روشن است كه ما نميتوانيم در همه جنبه ها عملكرد عالي داشته باشيم ، همانطور كه هيچكسي نيست كه در همه جنبه ها بي نقص و كامل باشد. گذشته از اين، اگر ما درحوزه هايي ضعيف تر هستيم ، اما آنقدرها ناتوان و بي كفايت نيستيم. گرچه تلاش براي ارتقاء و بهبود توانمندي هايمان تحسين برانگيز است، وصرف زمان زياد براي بهبود اين ويژگيهاي شخصيتي و عملكردي كه در آن خيلي خوب نيستيم ممكن است كارآيي و بهره وري چنداني نداشته باشد.
تحقيقات و يافته های جديد روانشناسي مثبت گرا نشان مي دهند كه پذيرش ضعف هاي نسبي خود و تمركز بيشتر انرژي براي استفاده بهينه از توانمندي هاي مثبت اغلب براي ما سودمندتر است و نتايج بهتري به بار مي آورد.
بسياري از افراد با انجام اين كار دريافته اند كه وقتي به توانمنديهاي خاص خود توجه ميكنند، بسياري از جنبه هاي زندگي از جمله سطح كلي عملكرد و ميزان شادماني و كاميابي آنان بطور چشمگيري بهبود مييابد. شما نيز همانند هر انسان ديگري در جهان در حوزهه ايي بسيار خوب و عالي هستيد، در قلمروهايي متوسط عمل ميكنيد و در حوزه هايي ضعيف ايد.
همانطور كه آدمهاي بسيار موفق و كامياب و حتي نوابغي چون گراهام بل و انشتين فقط در حوزه هايي خاص عالي بودند، و در حوزه هايي بسيار ضعيف بودند و در جنبه هايي مانند ديگران در سطح متوسط بودند . مثلا انشتين هرگز نتوانست رانندگي ياد بگيرد و يا گراهام بل با تمام نبوغش، شمه اقتصادي و سرمايه گذاري نداشت و اگر چه بسيار سرمايه گذاري كرد ولی در هيچ یک از این حوزه كامياب نشد.
و يا اگر به آدمهاي پيرامون خودتان دقت كرده باشيد شايد ديده باشيد كه فردي كه در درس و مشق و فعاليتهاي علمي آموزشي بسيار خو ب است ممكن است در مهارت ورزشي ضعيف باشد واصلا نتواند بازي با توپ را انجام دهد. و يا كسي كه در رياضيات و يادگيري فرمولهاي فيزيك عالی است از حفظ يك خط شعر ناتوان است . مثال هايي از اين دست در پيرامونمان بسيار است.
قابلیت ها از جمله راستی، دلیری، ابتکار و مهربانی با استعدادهایی مانند درک عالی زیر و بمی های صدا، زیبایی ظاهر و سرعت برق آسا دو، یکی نیستند. اینها هر دو موضوع روانشناسی مثبت گرا هستند در حالی که شباهت های زیادی باهم دارند. یکی از تفاوت های آشکار آنها این است که قابلیت ها خصیه های اخلاق هستند در حالی که استعداد ها ماهیت اخلاقی ندارند.
استعداد ها به اندازه قابلیت ها ایجاد کردنی نیستند. درست است که شما می توانید با آرایشی که شما را زیباتر جلوه میدهد، برزیبایی خود بیافزاید یا با گوش دادن فراوان به موسیقی با دقت بالاتری زیر و بمی صدا را حدس بزنید، اما من اعتقاد دارم که اینها فقط پیشرفت های جزئی و تقویت استعدادی هستند که از قبل وجود داشته است.
برعکس، دلیری، ابتکار، انصاف و مهربانی، حتی بر روی پایه های سست و ضعیف هم قابل ایجاد هستند و اعتقاد دارم که با تمرین کافی، پشتکار، آموزش مناسب وتعهد، می توانند ریشه دوانده و شکوفا شوند.
استعدادها بیشتر ذاتی هستند، در اغلب موارد شما یا یک استعدا مناسب را دارید یا ندارید؛ اگر شما با شم بالای درک زیر و بمی صدا یا با شش هایی مناسب برای تبدیل به یک دونده استقامت متولد نشوید، متاسفانه محدودیت های جدی در زمینه میزان توانایی شما برای دستیابی به این ویژگی ها وجود خواهد داشت. چیزی که شما می توانید به آن دست یابید فقط میزانی از آن استعدا خواهد بود.
اما این در مورد عشق به یادگیری، دوراندیشی، فروتنی یا خوش بینی صدق نمی کند. وقتی که شما این قابلیت ها را پیدا می کنید، به نظر می رسد که واقعا اصل آن را به دست آورده اید.
استعدادها بر خلاف قابلیت ها، نسبتا خودکار هستند (شما زیر و بم صدا را درک می کنید)، در حالی که قابلیت ها معمولا ارادی‌تر هستند (اینکه به صندوقدار اطلاع دهید که در حساب، پنجاه هزار تومان اشتباه کرده است، مستلزم اراده شماست) .
یک استعدا هم شامل انتخاب هایی می شود؛ اما فقط در مورد تصمیم به بهتر کردن آن واینکه آن را در چه زمینه ای به کار بگیری؛ اما هیچ حق انتخابی برای داشتن یا نداشتن آن در وهله نخست وجود ندارد.
به عنوان مثال، “علی بسیار باهوش بود اما هوش خود را هدر داد” سخنی با معناست. زیرا علی در اعمال اراده کوتاهی کرده است. اما او برای داشتن هوش بالا انتخابی نداشته، ولی با انجام انتخاب های ناموثر در مورد گسترش دادن ذهن و زمان به کارگیری هوش خود، آن را هدر داده است. اما “علی بسیار مهربان ولی او مهربانی اش را هدر داد” بی معنی به نظر می رسد. شما نمی توانید یک قابلیت را به هدر بدهید. یک قابلیت تقریبا برای هر شخص عادی قابل دست یابی است. اما استعدادها، صرفا به حکم اراده حاصل نمی شوند.
بیست و چهار قابلیت
یک شخص با فضلیت بودن، نشان دادن ارادی تمام یا حداقل شش فضلیت زیر است : خرد، شجاعت، رافت، عدالت، میانه روی و تعالی.
راه های متعددی برای رسیدن به هرکدام از فضلیت های وجود دارد. بعنوان مثال ، شخص می توتند فضلیت عدالت را از طریق حسن شهروندی، انصاف، وفاداری و کار تیمی یا رهبری انسانی نشان دهد. من این راه ها را قابلیت می نامم و آنها بر خلاف فضلیت های انتزاعی، هر کدام قابل اندازه گیری و اکتسابی هستند.
برخی از معیارهایی که ما به وسیله آنها یک ویژگی را به عنوان یک قابلیت می شناسیم به شرح زیر هستند:
برای پیدا کردن آن موهبت خاص در خودتان به چیزهایی فکر کنید که برایتان ساده است. یعنی کارهایی که برای شما خیلی ساده اند اما برای دیگران اینطور نیست. چه کارهایی هست که دیگران برای انجام آن سراغ شما می آیند چون برای شما مثل آب خوردن است و برایتان مهم نیست که حتی درقبال آن به شما پولی بپردازند.
در اینجا توانمندی های اساسی انسان بر اساس یافته های پژوهشی روانشناسی مثبت گرا را معرفی می کنیم. در زیر فهرستی از ۲۴ توانمدی خاص که توسط پرفسور مارتین سیلیگمن تهیه شده ارائه می شود. هر توانمندی در یک حوزه خاص طبقه بندی شده . این موارد را بخوانید وتوانمندی های خود را از میان آن ها مشخص ککنید . در هنگام خواندن و مشخص کردن این توانمدی ها ممکن است بخواهید این پرسش ها را از خود بپیرسید
